شاه سلیمان دوم ( ۵ جمادی الثانی ۱۱۲۶ – ۶ ذیقعدهٔ ۱۱۷۶ ه. ق ) مشهور به نواب میرزا سید محمد متولی، در ۱۱۶۳ ه. ق کمتر از سه ماه پادشاه اسمی صفوی بود.
نام اصلی او سلیمان میرزا بود و پدرش میرزا محمد داوود حسینی مرعشی نام داشت که پسر عزشرف بیگم دختر جهان بانو بیگم دختر زبیده بیگم دختر شاه عباس یکم بود و مادرش شهربانو بیگم دختر شاه سلیمان یکم صفوی بود. او هم چنین عموی سید احمد شاه بود.
... [مشاهده متن کامل]
رسمی در حرمسرای صفوی از دوره شاه صفی گذاشته شده بود که اولاد ذکور از ذکور مثل برادران، برادرزادگان و شاهزادگان صفوی در مکانی به نام دمورقاپی ( به معنای درب آهنین ) محبوس کنند و اولاد ذکور از اناث یعنی پسرانی که مادرشان صفوی است از لحظه تولد کور یا مقتول شوند و این رسم تا زمان سلطنت شاه سلطان حسین بود، هنگام ولادت سلیمان میرزا چون مادرش دختر شاه سلیمان بود، پدرش میرزا داوود از طریق خواجه سرایان به اطلاع شاه سلطان حسین رساند که فرزند ذکوری از خواهر شما متولد شده چه دستوری می دهید که شاه سلطان حسین گفت میرزا داوود از من اسم خواسته است چون اسم محمد را دوست می دارم و به این خاطر نام فرزند بزرگم را محمد میرزا گذاشته ایم اسم این سید محمد باشد، اطرافیان شاه قواعد سابق حرمسرا را یادآوری کردند و شاه سلطان حسین گفت معاذالله از ما اذیتی به ذوی الأرحام برسد میرزا داوود از من اسم خواسته است، شاه به خط خود در وسط صحیفه «سید محمد» را نوشته و فرستادند. چون این نوشته و خبر به میرزا داوود و اهل خانه رسید سرور موفور روی داده و ماتم مبدل به سرور گشت و سلیمان میرزا به میرزا سید محمد مشهور شد.
سید محمد در شش سالگی پدرش را از دست داد و در کنار مادر و شاه سلطان حسین تربیت یافت، هنگام محاصره اصفهان به دستور شاه سلطان حسین او همراه با دو دختر شاه که یکی همسر میرزا سید مرتضی و دیگری همسر میرزا محمد مقیم خلیفه سلطانی بود مخفیانه از اصفهان خارج شد و به شاه تهماسب دوم پیوست. او لحظه ای از تحصیل کمالات فروگذاری نمی کرد و بخاطر استعداد و قابلیتی که داشت در اندک مدتی سرآمد اهل کمال عصر خود شد و محل عقیده و اخلاص قزلباش و صوفیان سلسله صفویه گردید که باعث نگرانی شاه تهماسب دوم شد ولی بخاطر احترامی که به عمه خود شهربانو بیگم داشت اظهار نمی نمود. بعد از فتح اصفهان شاه تهماسب دوم او را به اصفهان طلبید و در اصفهان با خواهر شاه تهماسب دوم ازدواج کرد. در زمان نادرشاه متولی حرم امام رضا در مشهد بود و از همین روی «میرزا سید محمد متولی» خوانده می شد. حتی گفته شده نادر درصدد برآمد تا وی را که نزد مردم شهرتی پیدا کرده بود از میان بردارد اما به دلیل تضرع مادرش از تصمیم خود منصرف شد. بعد از مرگ نادرشاه، عادل شاه وارد مشهد شد و چون ماندن سید محمد را در مشهد به صلاح نمی دانست هنگامی که عازم جنگ با برادر خود ابراهیم شاه شده بود برای جلب قلوب سید محمد او را علاوه بر منصب تولیت، به منصب صدارت خاصه و عامه کل ایران منصوب کرد و وی را همراه خود به مازندران و استرآباد برد. در جنگی که بین عادل شاه و محمدحسن خان قاجار در کنار رودخانه سومبار شد محمد حسن خان تاب مقاومت نیاورده و فرار کرد و عادل شاه به استرآباد بازگشت و سید محمد نیز با او بازگشت. در هنگام بازگشت فرزند محمد حسن خان که آقا محمدخان نام داشت توسط عادل شاه اسیر و سپس اخته شد. عادل شاه از سید محمد تقاضا کرد که چون محمدحسن خان از صوفی زادگان سلسله صفویه بوده و هیچ وقت از نادرشاه اطاعت نکرده به کنار رودخانه گرگان رفته و محمدحسن خان را مطمئن و امیدوار نموده و او را به نزد خود بیاورد ولی سید محمد چون این خواسته را بخاطر ظلمی که به فرزند محمد حسن خان شده بود نشدنی می دانست و به عهد و فرموده عادل شاه اطمینانی نداشت این خواسته را رد کرد، عادل شاه از این جواب متغیر گردید ولی به جهت مصلحت اظهار نکرد و به سمت آذربایجان برای سرکوب برادرش رفت بعد از شکست عادل شاه این بار سید محمد وارد اردوی ابراهیم شاه شد و به خاطر اهمیت نسب و نفوذش در بین مردم مورد احترام ابراهیم شاه قرار گرفت و در مقام صدارت باقی ماند. سرانجام وی را با پنج هزار سپاه جهت تعمیر در رودخانه قم که هر سال باعث خرابی حرم فاطمه معصومه می شد و تجدید مقرنس کاری گنبد و ترمیم شهر و ارگ و حفاظت شهر و انجام محاسبات عمال عراق به قم فرستاد.
نام اصلی او سلیمان میرزا بود و پدرش میرزا محمد داوود حسینی مرعشی نام داشت که پسر عزشرف بیگم دختر جهان بانو بیگم دختر زبیده بیگم دختر شاه عباس یکم بود و مادرش شهربانو بیگم دختر شاه سلیمان یکم صفوی بود. او هم چنین عموی سید احمد شاه بود.
... [مشاهده متن کامل]
رسمی در حرمسرای صفوی از دوره شاه صفی گذاشته شده بود که اولاد ذکور از ذکور مثل برادران، برادرزادگان و شاهزادگان صفوی در مکانی به نام دمورقاپی ( به معنای درب آهنین ) محبوس کنند و اولاد ذکور از اناث یعنی پسرانی که مادرشان صفوی است از لحظه تولد کور یا مقتول شوند و این رسم تا زمان سلطنت شاه سلطان حسین بود، هنگام ولادت سلیمان میرزا چون مادرش دختر شاه سلیمان بود، پدرش میرزا داوود از طریق خواجه سرایان به اطلاع شاه سلطان حسین رساند که فرزند ذکوری از خواهر شما متولد شده چه دستوری می دهید که شاه سلطان حسین گفت میرزا داوود از من اسم خواسته است چون اسم محمد را دوست می دارم و به این خاطر نام فرزند بزرگم را محمد میرزا گذاشته ایم اسم این سید محمد باشد، اطرافیان شاه قواعد سابق حرمسرا را یادآوری کردند و شاه سلطان حسین گفت معاذالله از ما اذیتی به ذوی الأرحام برسد میرزا داوود از من اسم خواسته است، شاه به خط خود در وسط صحیفه «سید محمد» را نوشته و فرستادند. چون این نوشته و خبر به میرزا داوود و اهل خانه رسید سرور موفور روی داده و ماتم مبدل به سرور گشت و سلیمان میرزا به میرزا سید محمد مشهور شد.
سید محمد در شش سالگی پدرش را از دست داد و در کنار مادر و شاه سلطان حسین تربیت یافت، هنگام محاصره اصفهان به دستور شاه سلطان حسین او همراه با دو دختر شاه که یکی همسر میرزا سید مرتضی و دیگری همسر میرزا محمد مقیم خلیفه سلطانی بود مخفیانه از اصفهان خارج شد و به شاه تهماسب دوم پیوست. او لحظه ای از تحصیل کمالات فروگذاری نمی کرد و بخاطر استعداد و قابلیتی که داشت در اندک مدتی سرآمد اهل کمال عصر خود شد و محل عقیده و اخلاص قزلباش و صوفیان سلسله صفویه گردید که باعث نگرانی شاه تهماسب دوم شد ولی بخاطر احترامی که به عمه خود شهربانو بیگم داشت اظهار نمی نمود. بعد از فتح اصفهان شاه تهماسب دوم او را به اصفهان طلبید و در اصفهان با خواهر شاه تهماسب دوم ازدواج کرد. در زمان نادرشاه متولی حرم امام رضا در مشهد بود و از همین روی «میرزا سید محمد متولی» خوانده می شد. حتی گفته شده نادر درصدد برآمد تا وی را که نزد مردم شهرتی پیدا کرده بود از میان بردارد اما به دلیل تضرع مادرش از تصمیم خود منصرف شد. بعد از مرگ نادرشاه، عادل شاه وارد مشهد شد و چون ماندن سید محمد را در مشهد به صلاح نمی دانست هنگامی که عازم جنگ با برادر خود ابراهیم شاه شده بود برای جلب قلوب سید محمد او را علاوه بر منصب تولیت، به منصب صدارت خاصه و عامه کل ایران منصوب کرد و وی را همراه خود به مازندران و استرآباد برد. در جنگی که بین عادل شاه و محمدحسن خان قاجار در کنار رودخانه سومبار شد محمد حسن خان تاب مقاومت نیاورده و فرار کرد و عادل شاه به استرآباد بازگشت و سید محمد نیز با او بازگشت. در هنگام بازگشت فرزند محمد حسن خان که آقا محمدخان نام داشت توسط عادل شاه اسیر و سپس اخته شد. عادل شاه از سید محمد تقاضا کرد که چون محمدحسن خان از صوفی زادگان سلسله صفویه بوده و هیچ وقت از نادرشاه اطاعت نکرده به کنار رودخانه گرگان رفته و محمدحسن خان را مطمئن و امیدوار نموده و او را به نزد خود بیاورد ولی سید محمد چون این خواسته را بخاطر ظلمی که به فرزند محمد حسن خان شده بود نشدنی می دانست و به عهد و فرموده عادل شاه اطمینانی نداشت این خواسته را رد کرد، عادل شاه از این جواب متغیر گردید ولی به جهت مصلحت اظهار نکرد و به سمت آذربایجان برای سرکوب برادرش رفت بعد از شکست عادل شاه این بار سید محمد وارد اردوی ابراهیم شاه شد و به خاطر اهمیت نسب و نفوذش در بین مردم مورد احترام ابراهیم شاه قرار گرفت و در مقام صدارت باقی ماند. سرانجام وی را با پنج هزار سپاه جهت تعمیر در رودخانه قم که هر سال باعث خرابی حرم فاطمه معصومه می شد و تجدید مقرنس کاری گنبد و ترمیم شهر و ارگ و حفاظت شهر و انجام محاسبات عمال عراق به قم فرستاد.
