شاهدانه

شاهدانه، یا کپر صنعتی ( به انگلیسی: Hemp ) ، یک رده گیاه شناسی از ارقام شاهدانه خوراکی است که به طور خاص برای مصارف صنعتی یا دارویی رشد می کند. می توان از آن برای تولید طیف گسترده ای از محصولات استفاده کرد. [ ۱] شاهدانه، همراه با بامبو، یکی از سریع ترین گیاهان در حال رشد روی زمین است. همچنین یکی از نخستین گیاهانی بود که ۵, ۰۰۰, ۰۰۰ سال پیش به الیاف قابل استفاده تبدیل شد. [ ۲] می توان آن را به انواع اقلام تجاری، از جمله کاغذ، طناب، منسوجات، پوشاک، پلاستیک های زیست تخریب پذیر، رنگ، عایق، سوخت زیستی، غذا و خوراک جانوران و شیلنگ یکبار مصرف تصفیه کرد. [ ۳]
دانه های شاهدانه را می توان به صورت خام، آسیاب شده در کنجاله شاهدانه، جوانه زده یا پودر جوانه خشک شده مصرف کرد. دانه های کنف را می توان به صورت دوغابی درآورد که برای پخت یا نوشیدنی هایی مانند شیر شاهدانه و تیسان استفاده می شود. [ ۴] روغن شاهدانه از دانه ها به صورت سرد فشرده می شود و سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع است. [ ۵]
یک واحد از آ۱۰۰ - گرم ( ۳  ۱⁄ ۲ - اونس ) دانه شاهدانه ۲٬۴۵۱ کیلوژول ( ۵۸۶ کیلوکالری ) انرژی غذایی را تأمین می کند. آنها دارای ۵٪ آب، ۵٪ کربوهیدرات، ۴۹٪ چربی کل و ۳۱٪ پروتئین هستند. دانه های شاهدانه در تأمین ۶۴ درصد از ارزش روزانه ( DV ) پروتئین در هر وعده ۱۰۰ گرمی قابل توجه هستند. [ ۶] دانه های شاهدانه منبعی غنی از فیبر غذایی ( 20% DV ) ، ویتامین های B، و مواد معدنی غذایی منگنز ( 362% DV ) ، فسفر ( 236% DV ) ، منیزیم ( 197% DV ) ، روی ( 104% DV ) ، و آهن ( 61% DV ) هستند. حدود ۷۳ درصد از انرژی موجود در دانه شاهدانه به شکل چربی ها و اسیدهای چرب ضروری، [ ۶] عمدتاً اسیدهای چرب غیراشباع چندگانه، اسیدهای لینولئیک، اولئیک و آلفا لینولنیک است. [ ۷] نسبت ۳۸٫۱۰۰ گرم چربی های چندغیراشباع در هر ۱۰۰ گرم ۹٫۳۰۱ گرم امگا - ۳ به ۲۸٫۶۹۸ گرم امگا - ۶ است. [ ۸] به طور معمول، مقدار پیشنهادی در بسته بندی برای بزرگسالان ۳۰ گرم، تقریباً سه قاشق غذاخوری است.
ویژگی های آمینو اسید دانه های شاهدانه با پروفایل دیگر غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت، شیر، تخم مرغ و سویا قابل مقایسه است. [ ۷] نمره اسید آمینه اصلاح شده با قابلیت هضم پروتئین برای دانه کامل شاهدانه ۰٫۴۹–۰٫۵۳، ۰٫۴۶–۰٫۵۱ برای کنجاله دانه شاهدانه و ۰٫۶۳–۰٫۶۶ برای دانه شاهدانه پوست کنده بود. [ ۹]

گیاهی علفی از خانوادۀ شاهدانه، با نام علمی Cannabis sativa. این گیاه، دو پایه و یک ساله است. برگ های آن متقابل، و گل های نر و مادۀ جدا از هم آن، به صورت مجتمع از کنار برگ ها، درمی آیند. منشأ این گیاه نقاط مرکزی آسیا بوده است، ولی امروزه در غالب نواحی گرم و معتدل، پرورش می یابد. از همۀ واریته های شاهدانه الیاف مورد استفاده در نساجی، و از دانۀ آن ها روغنی با بوی قوی و نامطبوع به دست می آید که به مصارف روشنایی و تهیه صابون های نرم می رسد. به علاوه، از همه آن ها رزین مخصوصی با نام چَرَس به دست می آید. وجود ماده کانابیس در بعضی انواع شاهدانه این گیاه را به مخدر بدل کرده است. از شاخه های گلدار مادۀ آن حشیش، از برگ های خشک آن ماری جوانا و از برگ و گل و جوانه تازۀ آن گراس تهیه می کنند. حشیش و فرآورده های آن با تأثیری که بر روی دستگاه عصبی می گذارند، باعث تحریک هوش و ادراک، جنبش، و حساسیت می گردند. با مصرف این مواد، تصوّرات واهی و حالات مضحکی به شخص دست می دهد. استفاده از هرگونه فرآورده شاهدانه باعث ایجاد آثار زیان بخش و جبران ناپذیر می شود. مصریان، هندیان و یونانیان از ایام قدیم شاهدانۀ معمولی را می شناختند، ولی اولین بار هرودوت از خواص مخدر این گیاه نام برده است. دیوسکوریوس، حکیم یونانی قرن ۱ م، به خواص دارویی آن اشاره کرده و افراط در استفاده از آن را سبب نازایی دانسته است. پزشکان مسلمان و ایرانی نیز خواص این گیاه را در ذیل قنب و شاهدانج آورده اند. در مشرق زمین، کشیدن آن بر توتون مقدم بوده است و در عراق، سوریه، و آسیای صغیر آن را می خورده اند. در ایران، ظاهراً استعمال حشیش از قرن ۳ ق در بین نزاریه (حشّاشون یا حشّاشین، دسته ای از اسماعیلیه) رایج بود و به عقیدۀ برخی، اسماعیلیان با استفاده از حشیش، فدائیان خود را به انجام هر کاری وامی داشتند. برخی نیز اعتقاد دارند که حشیش از هند به ایران راه یافته و حتی در زمان خسرو پرویز استفاده می شده است. نیز ← بنگ؛ ماری جوانا