شام اسبی

- - -
۱. ریشه و معنای علمی واژه �شام�
🔹 لغت شناسان معتبر ( مانند Bartholomae، Henning، Boyce، Mackenzie و محمدحسن دوست ) مسیر این واژه را چنین بیان کرده اند:
اوستایی: xšāfnya - = خوراک شب
فارسی میانه: šām = شام، خوراک شب
پارتی: šʾm ( šām ) = شب / غروب
سغدی: xš’m xwryy = خوراک شب
سانسکریت ( هم ریشه هندواروپایی ) : sāyam = پایان روز / شامگاه
📌 پس �شام� در تمام زبان های ایرانی و هندواروپایی یک خانواده ریشه ای منسجم دارد. این خط سیر کاملاً مستند است و در فرهنگ ریشه شناسی فارسی ( حسن دوست ) ، Mackenzie ( Concise Pahlavi Dictionary ) ، Bartholomae ( Altiranisches W�rterbuch ) آمده است.
- - -
۲. ادعای �تورکی بودن شام� و نقد آن
متن ادعایی گفته:
> شام اسبی کلمه ای تورکی است که از سه قسمت شام اس بی ساخته شده…
🔻 ایرادات:
1. شکستن بی قاعده واژه
در زبان شناسی تاریخی، ترکیب سازی باید بر پایه ی اسناد کهن باشد. شکستن واژه به �شام اس بی� بدون هیچ نمونه متنی از ترکی باستان، ساختگی است.
2. تطبیق جعلی با شمن / شامان
واژه ی �شمن / شامان� ( shaman ) اصلاً واژه ای سیبریایی ( تونغوزی - منچویی ) است که از روسی به زبان های اروپایی وارد شد ( Eliade, Shamanism, 1964 ) . هیچ ریشه ای در زبان های ترکی باستان برای �شام� ندارد.
3. واژه �بی� در ترکی
�بی / بَی / بگ� در ترکی به معنی �آقا / رئیس� است. این درسته، اما ترکیب �شام بی� در هیچ متن تاریخی ترکی ثبت نشده. اختراع امروزی است.
4. عدم وجود در متون ترکی باستان
در منابع معتبر مثل Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 ) یا Nişanyan S�zl�k، هیچ ریشه ای برای �شام� در ترکی باستان وجود ندارد.
- - -
۳. چرا تحریف انجام می شود؟
این نوع متون تلاش می کنند هر واژه ی کهن ایرانی و اوستایی را به زور به �ترکیب های ترکی� برگردانند تا بگویند زبان فارسی یا اوستایی ریشه در ترکی دارد.
مشکل اینجاست که زبان شناسی علمی بر قوانین واج شناسی و اسناد مکتوب استوار است، نه بر �بازی با حروف�.
- - -
۴. جمع بندی
✅ �شام� یک واژه اوستایی–ایرانی با ریشه در xšāfnya - و هم ریشه با سانسکریت sāyam است.
✅ مسیر آن در فارسی میانه، پارتی، سغدی تا فارسی نو به طور مستند ثبت شده.
❌ ریشه سازی �شام = شام اس بی� هیچ سندی در متون ترکی ندارد و ساخته پرداخته ی معاصر است.
📚 منابع برای استناد:
Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch ( 1904 )
Mackenzie, Concise Pahlavi Dictionary ( 1971 )
Henning, Selected Papers ( 1977 )
Boyce, Middle Persian and Parthian ( 1984 )
Clauson, Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 )
حسن دوست، فرهنگ ریشه شناسی زبان فارسی
- - -

- - -
۱. معنای واژه ی �شام� در متون ایرانی
اوستایی: xšāfnya* → به معنای �خوراک شب� ( بارتولومه، Altiranisches W�rterbuch، ص 550 ) .
پهلوی: šām → خوراک شب ( مکنزی، Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian، ص 79 ) .
سغدی: xš'm → شام، خوراک شب ( گرشویچ، Sogdian Dictionary، ص 911 ) .
پارسی میانه و فارسی: همان �شام� امروزی = غذای شب و سپس به تدریج به معنای �غروب و شب� نیز به کار رفت.
📌 پس ریشه ی اصلی �شام� در ایران باستان و شاخه های اوستایی و سغدی کاملاً روشن است.
- - -
- - -
۲. بررسی ادعای جعلی �شام = چمن زار و بیشه در ترکی�
در ترکی باستان و ترکی معاصر واژه ای به صورت šām به معنای �چمن زار� یا �بیشه� وجود ندارد.
واژه های ترکی برای چمن زار و بیشه عبارت اند از:
�emen ( چمن ) ← وام گرفته از فارسی �چمن� ( Clauson, Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish, ص 403 ) .
otlaq / yaylaq ← چراگاه.
orman ← جنگل.
📌 هیچ فرهنگ معتبر ترکی ( از جمله Clauson، Sevortyan، Doerfer ) ریشه ای به نام �شام = چمن زار� ذکر نکرده است.
- - -
۳. سوءاستفاده از واژه ی �آس� و قوم آس
�آس� یا �اَلان/آسی� مردمانی ایرانی زبان در شمال قفقاز بودند ( امروز بازمانده شان قوم اوسِت است ) . ( Bailey, Indo - Iranian Studies, 1957 ) .
ربط دادن واژه ی �شام� به قوم �آس� یک جعل آشکار است. هیچ منبع زبان شناسی یا تاریخی چنین پیوندی را ذکر نکرده.
.
- - -
۴ نتیجه
📌 واژه ی �شام� در زبان فارسی و ایرانی باستان از ریشه ی اوستایی xšāfnya ( = خوراک شب ) است.
📌 هیچ ربطی به زبان ترکی، چمن زار، بیشه یا قوم آس ندارد.
📌 ادعای �شام = چمن زار در ترکی� جعلی است و در هیچ فرهنگ زبان شناسی ترکی ( Clauson، Sevortyan، Doerfer ) وجود ندارد.
- - -
منبع های کلیدی:
Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch, 1904.
MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971.
Gershevitch, Sogdian Dictionary, 1961.
Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish, 1972.
Lane, Arabic - English Lexicon, 1863.
Bailey, Indo - Iranian Studies, 1957.
- - -

روستای کجل در کاغذ کنان که دورتر و صعب العبور تر بود، در زبان تاتی اسبی معنی سفید میده، و ما هنوز استفاده می کنیم، در آذر بایجان اسم های تاتی مکان ها فراوان هست!! که بنظرم از نظر تاریخی می تواند دلالت های زیادی داشته باشد، که احتیاج به پژوهش علمی دارد.

ولی الان اونجا یکی از مذهبی ترین روستا و شهر در اردبیل هست

ثانیا: شام درهیچ زبانی به معنی مشه یامرتع یا جنگل نیست.
شام تحریف شده واژه شنب به معنی گنبد وقبه است. مانند شنب غازان که ترکها به آن شام غازان می گویند. اسبی هم یک واژه تاتی تالشی است به معنی سفید مانند روستای اسبو به معنی سفید آب نهایتا شام اسب یعنی گنبد یا قبه سفید