شاطر

روستای شاطر ( شاه طران ) یکی از روستاهای دیدنی در حدود ۲٠ کیلومتری جاده ازنا به اراک می باشد که جمعیتی حدودا ۱۱٠ نفر دارد. شغل اهالی این روستا دامداری و کشاورزی است< [ ۱] > . شاطر در لغت به معنی زیرک، باهوش، چالاک و چابک است. [ ۲] در گذشته شاطران مردان تندپایی بوده اند که به شاه خدمت می کرده اند. امروزه شاطر به نانوا گفته می شود، یعنی کسی که در دکان نانوایی نان به تنور زند. [ ۲] شاید علت این امر، تحرک پیوسته نانوایان به هنگام خمیرگیری و پخت نان است.
مردی چست و چالاک که با لباس مخصوص، پیشاپیش شاهان و امیران رود یا نامه ای را به سرعت به مقصد رساند. پیاده چالاک[ ۳]
گویا شاطران قدیم بقایای شطّاران بوده اند که به عیاران شباهت داشته، همانند آنان زیرک بوده اند. و شاید این شطّاران با شطّاریه رابطه ای داشته اند.
شاطر در دوره صفویه به فراشهایی گفته می شد که پیشاپیش اسب شاهان و دیگر رجال بزرگ می دویده اند و راه را برای عبور آنان از میان مردم باز می کرده اند.
پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی که در اوایل سده هفدهم میلادی ( دوران حکومت شاه عباس بزرگ ) به ترکیه، ایران و هند سفر کرده است، شاطر را چنین توصیف کرده است:
در نقاشی های مربوط به دورهٔ صفویه به آسانی می توان شاطران را تشخیص داد. در این تصاویر شاطرها با پری در کلاه یا دستار دیده می شوند که شلواری تنگ شبیه به جوراب و گاه کوتاه پوشیده اند و اغلب تبرزین در دست گرفته اند. [ ۶]
بنا بر بعضی منابع، شاطران وظیفه نامه رسانی هم داشته اند و از این نظر و نیز آویختن زنگ و نصب پر به کلاه یا دستارشان کاملاً شبیه پیکها بوده اند. [ ۷] بوده اند:
پس ( علی کیا ) دو کلمه به خدمت بیرام خان نوشته، شاطری فرستاده که چون نوشته به خدمت می رسد، به زودی تشریف بیاورند. . . . [ ۸]
و چون خواجه نظام الملک دید که مروت آن بحر فتوت در جه مرتبه است. . . . عریضه ای نوشت و شاطر خود را روانه کرد. . . . [ ۹]
و شاطری را طلبیده گفت می خواهم زود خود را به مظفر حسین میرزا برسانی و نامه را به او بدهی و بگو. . . . [ ۳]
شاطرها در دویدن و تند رفتن از کودکی تمرینها می کردند و پس از امتحان استاد می شده اند و تصدیق یا منشور شاطردوانی می گرفته اند. غالباً این شغل ارثی بوده است. رئیس شاطران دربار شاطرباشی نام داشته. در عهد قاجاریه وجود این شاطرها در مراسم استقبال سُفرا نیز متداول شد. از آغاز عهد مشروطیت به سبب رواج کالسکه و ماشین، استخدام شاطر برافتاد. [ ۱۰]