شادروان شوشتر. [ دُ ن ِ ت َ ] ( اِخ ) یا شادروان تستر. ابن البلخی درباره آن آورده است : شادروان شوشتر او [ شاپوربن اردشیر ] بست اما درست تر آن است که شاپور ذوالاکتاف بست. ( فارسنامه ، ص 63 ). و از آثار او در عمارت جهان آن است که این شهرها و بندها و پولها که یاد کرده آید او بنا کرده است... در خوزستان ، شوش ، شادروان شوشتر. ( فارسنامه. ص 72 ). دمشقی در نخبة الدهر آن را چنین وصف کرده است : و از بناهای شگفت ، شادروان تستر است که شاپورذوالاکتاف با تخته سنگها و ستونهای آهنین و ملاطی از ارزیزآن را بنا کرد و بصورت بند و سدی در آورد که چون نهر دُجیل به آن میرسید آن ذخیره میشد تا از روی سد لبریز میگشت و بدرون شهر سرازیر میگردید و طول این شادروان یک میل است. ( نخبة الدهر چ لایپزیک ص 38 ). نهر شوش از دینور خارج میشود و در دجیل میریزد پس از شادروان تستر میگذرد و بدریا میریزد. ( نخبة الدهر چ لایپزیک ص 115 ). در تاریخ گزیده از جمله آثار شاپور ذوالاکتاف شمرده شده است. ( تاریخ گزیده ص 109 ). در سال 260 م. والرین قیصر روم اسیر شاپور اول دومین پادشاه سلسله ساسانی گردید و در مدت هفت سال که اسیر بود، چنانکه تاریخ نویسان ایران میگویند، به ساختن سد عظیم شادروان که زیر شوشتر واقع است اشتغال داشت. اعراب شادروان را از عجائب ابنیه جهان میشمردند و هنوز آثار آن بکلی از بین نرفته است. بستر رود را در سمت باخترشوشتر سنگفرش کرده بودند و بالنتیجه آب در پشت شادروان انباشته میشد و قسمتی از آب رودخانه در بالای شوشتر به نهری که حفر کرده بودند وارد میگردید و به طرف مشرق جریان یافته پس از آبیاری آن نواحی چندین میل پایین تر دوباره به رودخانه ملحق میشد. کتابهای قدیم طول شادروان را نزدیک به یک میل نوشته اند و بگفته مقدسی جسری [ یعنی پلی تعبیه شده از قایقها ] بر روی آن بسته بودند که جاده غربی شوشتر به عراق میگذشت در زمان حاضر روی رودخانه ، پل کهنه ای دارای چندین طاق کوچک قرار دارد که طول آن متجاوز از یک چهارم میل است و راه از بالای شادروان از روی آن پل میگذرد. ولی بنظر نمیرسد که این پل در قرون وسطی موجود بوده است.( سرزمین های خلافت شرقی. ص 253 ). شادروان عظیم شوشتر را، چنانکه گفتیم ، برای بالا آوردن آب رودخانه ساخته بودند تا آب از کارون وارد نهری که حفر کرده بودند شود و ناحیه خاوری آن شهر را مشروب سازد. این نهر اکنون به آب گرگر موسوم است و در قرون وسطی به مسرقان یا مشرقان موسوم بوده. ( سرزمینهای خلافت شرقی ص 254 ).
فرهنگ فارسی
سد شوشتر : [ از عمارتهائ بزرگ و عجیب بخوزستان شاد روان تسترست و آن پلی است که کرده اند عظیم بزرگ بر رودخانه و درازای آن پل سیصد گام است ... و بر دو طرف این پل شادروانی کشیده از سنگ قریب نیم فرسنگ و این بجهت آن کرده اند تا آب بر در شهر آید ...] ( جهان نامه . تالیف محمد بن نجیب بکران . چا . مسکو ۱۹۶٠ ص ۱۹ الف ).
