شاخص بین المللی ناهمواری

شاخص بین المللی ناهمواری ( به انگلیسی: International Roughness Index ) از سنجه های رایج عملکرد روسازی است. [ ۱] [ ۲] این شاخص نشانگر میزان زبری یا ناهمواری سطح راه است و بنابراین با واحدهایی چون متر بر کیلومتر ( m/km ) یا اینچ بر مایل ( in/mi ) سنجیده می شود. شاخص IRI در سال ١٩٨٦ توسط بانک جهانی معرفی گردید و از آن زمان در بسیاری کشورها مورد استفاده قرار گرفته است. بنا بر گزارش های مدیریت بزرگراه های فدرال امریکا حدود این شاخص برای جاده های آسفالتی تازه ساخت بین ٠/٨١٠ تا ١/٠٣٠ متر بر کیلومتر است، اما مقادیر پایین تری هم برای این کمیت گزارش شده است. [ ۳] در ایالات متحده دپارتمان های ترابری هر ایالت موظفند که داده های IRI را جمع آوری و مدیریت بزرگراه های فدرال به گزارش کنند. [ ۴]
در گذشته ناهمواری جاده را با وسایل نقشه برداری مثل میل تراز انجام می شد. بعداً وسایل دیگری مثل دیپستیک به بازار آمدند. در حال حاضر پروفایل راه را می شود با اتومبیل اندازه گرفت که به مراتب سریع تر از روش های دستی پیشین است. [ ۳] هرکدام از ASTM و AASHTO برای محاسبه زبری راه از طریق راه های گفته شده استانداردهایی منتشر کرده اند.
شاخص بین المللی ناهمواری با دیگر شاخص های عملکرد روسازی همبستگی دارد. برای نمونه به طور کلی رابطه معکوسی با PCI دارد. یک جاده صاف با مقادیر IRI پایین معمولاً PCI بالایی دارد. با این وجود، این رابطه همیشه برقرار نیست و جاده ای که دارای IRI پایین است می تواند PCI پایینی نیز داشته باشد و بالعکس. [ ۱] [ ۵] بنابراین، یکی از این شاخص های عملکرد لزوماً برای توصیف جامع وضعیت جاده کافی نیست.