سیکاس

بودائی ها این درخت را نشانه جاودانی Im morteite می دانند. که گونه های مهمی نظیر سیکاس سیرسینالیس C. Circinalis و سیکاس رولوتا C. revoluta به بلندی 10 تا 15 متر و یا تنه خیلی کوتاه مانند سیکاس رومفی C. rumphii و سیکاس توآرسی C. thouarsii دارند.
این درخت در جنوب ژاپن در جزیره ماداگاسکار در اندونزی ، در هندوستان و در سریلانکا ( سیلان ) و استرالیا وجود دارد.
درخت سیکاس Cycas در هیچ جا بطور انبوه و زیاد وجود ندارد بلکه به شکل دسته های کوچک در سواحل دریا دیده می شوند.
سیکاس Cycas با نگاه اول شبیه به درختان خانواده نخلها به نظر میآید و در قدیم آن را از خانواده نخل ها میدانستند و لینه Linne گیاهشناس مشهور نام علمی آن را ابتداء لینه Linne که از نام محلی نخل کوسکا Kuscas گرفته شده تعیین کرد و سپس آن را جزو طبقه سرخس ها ( به علت شباهت برگهای فنر مانند سرخس در موقع بازشدن ) دانست.
ولی حقیقت این است که سیکاس گیاه خاصی است و دردنیا کمتر خانواده هائی ازگیاهان با آن شباهت و قرابت دارند.
درخت سیکاس Cycas به حالت خودرو در ماداگاسکار وجود دارد.
ولی این نوع خود روی این درخت در آفریقا دیده نمی شود که خود نشان می دهد در موقع پیدایش این گیاه در این جزیره فاصله بین این جزیره و قاره آفریقا وجود داشته که متعلق به دوره زمین شناسی تریاسه یعنی در حدود 35 میلیون سال پیش است.
و دانه سیکاس Cycas نمی توانسته از راه دریا به خشکی یعنی ماداگاسکار برسد. چون اگر دانه ها کوتاه زمانی بر روی آب بمانند نیروی رشد ( قوه نامیه ) خود را از دست می دهند.
در استرالیا نیز این گیاه خود روست.
تنه این درخت از بقایای دمبرگها تشکیل شده ، سنگین و اندکی خشبی است و قسمت نزدیک به سطح زمین بسیار محکم است.
در داخل تنه یا مغز آن مایع چسبنده و لزجی وجود دارد که ماده غذائی خوبی را تشکیل می دهد.
در روی تنه اصلی گاهی انشعاباتی بخصوص در درخت نر بوجود می آیند.
سیکاس Cycas درخت دو پایه ای است ( پایه نر و پایه ماده ) و پایه نر دارای کیسه محتوی گرده گل و گیاه ماده دارای تخمدان است.
برگهای پایه نر کوتاه ، پهن و کلفت بوده و در سطح زیر آن چندین کیسه گرده وجود دارد که بوسیله یک شکاف طولی مقدار بسیار زیادی گرده گل به خارج می ریزند.
برگهای پایه ماده مسطح است و از کرکهای خرمائی رنگ پوشیده شده و در سطح بالائی آنها شرابه ای انگشت مانند یا دندانه دار دیده می شود.
در حاشیه دو طرف مسطح دارای برگهای پایه ماده یک تا پنج تخمدان وجود دارند.
برگهای بارخیز در آغاز رویش بهم فشرده بوده ولی بعدا از هم فاصله می گیرند و بالاخره برگهای حاوی انتهای تنه درختانی که دارای برگهای بارخیز هستند به رشد خود ادامه داده و تولید برگهای جدیدی گرداگرد انتهای گیاه می نمایند و هرساله برگهای جدیدی به همین شکل ظاهر می شوند.
طول برگهای سیکاس Cycas ممکن است به دو متر برسد و رنگ آنها سبز تیره است.
عرض برگها نسبت به گونه سیکاس Cycas فرق می کند. بدین ترتیب که گونه سیکاس سی انسیالیسCiecinalis دارای پهنه برگ کم عرض و گونه سیکاس رولوتا C. revoluta دارای برگ نوک تیز یا نیزه ای میباشد.
برگهای قدیمی پس از 3 تا 5 سال ( در شرایط عادی ) زرد شده و می افتند. ( در سیکاس های زینتی باید برگهای زرد شده را برید ) برگهای پایه نر در گونه سیکاس رومفی C. rhumphlii به رنگ زرد روشن بوده و در موقع گل دادن بوی نامطبوعی پخش می کند.
رومفیوس Rumphius طبیعی دان قرن هفدهم که این گونه به نام او مشخص گردیده ، گفته است که تحمل وجود چنین گیاه بدبوئی بسیار مشکل است.
گشن گیری ( تلقیح ) :
چند گرده گل پایه نر به علت وجود قطرات مایع چسبنده روی تخمدان قرار میگیرند و سپس داخل تخمدان شده و سبب تلقیح تخم میگردند و پس ازمدتی تولید دانه ای به رنگ قرمزروشن یا نارنجی تیره میشود.
قشر خارجی دانه که کم و بیش گوشتی می باشد قشر داخلی سفت سنگ مانندی را می پوشاند که داخل آن که اصطلاحا آنرا نَرَکی داخلی یا ( آندوسپرم Endosperme ) می نامند دارای تعدادی کروموزوم ( n ) است که پس از رسیدن دانه تامین غذائی مورد نیاز جنین را می نماید و از پوستک چوب پنبه ای پوشیده شده است داخل آن تخم قرار دارد و قسمتی از لپه های آن اغلب بهم چسبیده اند.
معمولا اندازه دانه ها از گردو بزرگتر نیست ولی در گونه سیکاس توآرسی C. thouarsii که ویژه ماداگاسکار است دانه ها به بزرگی تخم غاز می رسند.
اگر بیش از یکسال از رسیدن دانه ها نگذشته باشد دانه ها به آسانی می رویند.
در آغاز رویش کلاهک انتهای ریشک پوسته را شکافته و ریشه خارج شده و بطرف زمین متوجه میشود. ولی لپه ها در داخل دانه میمانند و از مواد غذائی موجود در دانه تغذیه می کنند و این عمل سبب رشد گیاهک شده و به زودی اولین برگ ظاهر می شود.
جالب این که ریشه های ویژه این گیاه در زیر ریشه های عادی قرار دارند و گروه ریشه های گوشتی دوشاخه ای ، انگشتی شکل با منظره مرجانی تمایلی به رشد به طرف پائین ندارند و با جلبکهای آبی رنگ ، مانند ، آنابنا همزیستی دارند و اگر این ریشه ها قطع شوند برگهای جوان به خوبی رشد خواهند کرد.
آب و هوا و خاک :
درخت سیکاس Cycas آب و هوای استوائی و نیمه استوائی را دوست دارد و رویش آن در مناطق معتدله با زمستان های سرد باید در محلهای نسبتا گرم و گلخانه انجام شود.
این گیاه در تابستان به آب زیاد و منظم احتیاج دارد و مشروط بر اینکه گلدان طوری قرارر داده شود که آب اززیر به آسان . . .

های کشور هایی که زمستان های معتدل دارند یافت می شود . سیکاس قدیمی ترین گیاهیست که از زمان دایناسور ها باقی مانده است از اینرو نام " فسیل زنده " نیز به ان اطلاق می گردد . نام رایج آن در ایران از نام علمی جنس این گیاه ( Cycas ) که همان سیکاس است گرفته شده و به آن نخل ساگو نیز می گویند چون در بعضی از قبایل افریقایی و امریکایی از بذر آن آردی بنام آرد ساگو تهیه می کنند که مثل آرد گندم از آن نان تهیه می شود ، البته بذر این گیاه تا حدودی سمی است و باید طی فرایندی خاص سم آن خارج گردد . طاقت این گیاه نسبت به کم آبی و تشنگی بی نهایت زیاد است و در خاک های ماسه ای و ضعیف بدون هیچگونه کودی برشد خود ادامه می دهد . رشد بسیار کندی دارد و تا بیش از هزار سال عمر می کند . در کتب قدیمی نام آن را " سیکا " ذکر کرده اند .