سیستم پیمان جنوبگان

به پیمان جنوبگان و هر توافق مرتبط با آن، به طور کلی سیستم پیمان جنوبگان گفته می شود که روابط بین المللی بر سر جنوبگان ( تنها قاره فاقد سکنه بومی ) را تنظیم می کند. برای دستیابی به اهداف این پیمان، جنوبگان به صورت منطقه سنگی و کلیه یخ تاق ها در پایین تر از مدار ۶۰ درجه جنوبی تعریف شده است. بر اساس این پیمان، جنوبگان تنها منطقه ای برای تحقیقات علمی است و هر گونه فعالیت نظامی و ادعای مالکیت در آن ممنوع است. این پیمان، نخستین پیمان کنترل تسلیحات در زمان جنگ سرد است. دفتر این پیمان از سپتامبر سال ۲۰۰۴ در بوئنوس آیرس آرژانتین قرار دارد. [ ۱]
این پیمان از سال ۱۹۵۹ و بدنبال ادعا مالکیت آرژانتین بر جنوبگان ظهور پیدا کرد. قدرت های بزرگ ( ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی و پادشاهی متحد بریتانیا ) تصمیم گرفتند که با ایجاد معاهده ای مانع از سلطه کشورها بر جنوبگان شوند. [ نیازمند منبع]
این پیمان در یکم دسامبر ۱۹۵۹ به امضا شده است[ ۲] و در ۲۳ ژوئن ۱۹۶۱ به اجرا درآمده. [ ۳] در ابتدا تنها ۱۲ کشو فعال در پروژه سال ژئوفیزیک بین الملل ( از ژوئن ۱۹۵۷ تا دسامبر ۱۹۵۸ ) شامل ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، پادشاهی متحد بریتانیا، آرژانتین، استرالیا، بلژیک، شیلی، فرانسه، ژاپن، نیوزیلند، نروژ و آفریقای جنوبی آن را امضا کردند. این کشورها ۵۰ ایستگاه تحقیقاتی در جنوبگان ایجاد کرده اند. این پیمان، بیانی دیپلماتیک از همکاری علمی و عملی است که اصطلاحاً «بر روی یخ» به دست آمده است. [ ۲] تا سال ۲۰۱۹، ۵۴ کشور آن را امضا کرده اند. [ ۴]
تحولات و توسعه های صورت گرفته در جامعه بین المللی در دهه های اخیر نشان داده است که شاید دیگر نتوان ناحیه ای را بر روی سطح کره زمین پیدا کرد که کشورهای جهان نسبت به آن بی تفاوت باشند. ویژگی های منحصر به فرد موجود در جنوبگان نیز باعث شده است که این منطقه جایگاه ویژه ای را در نزد کشورهای جهان و به ویژه کشورهای در حال توسعه به دست آورد. در این راستا، بررسی مسائل حقوقی مربوط به جنوبگان و نقد و بررسی نظام حقوق موجود در آن از نکات اساسی مطرح در خصوص جنوبگان است. در دو قرن اخیر، حضور کاشفان برخی از کشورها در جنوبگان یا دلایلی همچون مجاورت، به عنوان توجیهاتی برای طرح ادعاهای کشورهای معدودی نسبت به سرزمین های قاره جنوبگان مورد استفاده واقع شده است. وضعیت منحصر به فرد جنوبگان به گونه ای است که می تواند این منطقه را در دسته نواحی همچون بستر و زیر بستر دریاهای آزاد و فضای بیرونی قرار دهد که به دلیل ویژگی هایش از سوی جامعه جهانی به عنوان مناطق تابع نظام حقوقی میراث مشترک بشریت به رسمیت شناخته شده است. بنابراین جنوبگان تابع حقوقی ناشی از آن یا برداشت تعدیل شده ای از آن قرار می گیرد، به گونه ای که هم منافع دولت های مدعی و هم جامعه جهانی در جنوبگان تأمین و تضمین گردند. [ نیازمند منبع]