ردیف موسیقی سنتی ایرانی از زمان تدوینش در دورهٔ قاجاریه تا به امروز، نسل به نسل بین استادان موسیقی ایرانی منتقل شده است. این مقاله به بررسی سیر انتقال ردیف بر اساس منابع موجود می پردازد.
آن دسته از موسیقی دان های دورهٔ قاجار که در اواسط قرن بیستم هنوز زنده بودند، «مکتب» های مختلفی از ردیف را آموزش می دادند. این مکتب ها وجود فیزیکی نداشتند، اما شاگردان هر مکتب از دیگری معمولاً جدا بودند و لذا سبک ردیف به صورت سلسله مراتبی بین شاگردان هر مکتب تسری می یافت.
... [مشاهده متن کامل]
منابعی که در مورد سیر انتقال ردیف بحث کرده باشند، محدود هستند. برونو نتل در کتاب ردیف موسیقی سنتی ایرانی، نموداری را به نقل از کتاب «استادان موسیقی ایرانی» از داریوش صفوت و منابع دیگر آورده است که در آن سیر انتقال مهم ترین ردیف های موسیقی ایرانی تا آن زمان آمده است. مجید کیانی نیز در کتاب هفت دستگاه موسیقی ایران به طور مبسوطی سیر انتقال ردیف را به صورت نمودارهایی نمایش داده است. این نمودارها بر اساس ساز تقسیم بندی شده اند و شامل ردیف های آوازی نیز می شوند.
کیانی سیر انتقال ردیف سازهای تار و سه تار را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ مواردی که با ☆ مشخص شده اند در بیش از یکجای نمودار دیده می شوند اما برای سادگی نمودار، افراد متأثر از آن ها فقط در یکی از کاربردها نمایش داده شده اند ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز سنتور را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز کمانچه را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ حسین یاحقی هم ویولن و هم کمانچه می نواخت، و پرویز یاحقی فقط ویولن؛ همچنین رکن الدین خان، محجوبی، منصوری، وفادار و ابوالحسن صبا، همگی ویولن می نواختند ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز نی را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است ) .
کیانی سیر انتقال ردیف آوازی را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ بر خلاف موارد دیگر، سرشاخهٔ ردیف آوازی محدود به یک نفر یا تعدادی محدود نیست و کیانی تمام اشخاصی که در سطرهای بالایی آمده اند را جزو بنیانگذاران ردیف آوازی محسوب کرده است ) .
آن دسته از موسیقی دان های دورهٔ قاجار که در اواسط قرن بیستم هنوز زنده بودند، «مکتب» های مختلفی از ردیف را آموزش می دادند. این مکتب ها وجود فیزیکی نداشتند، اما شاگردان هر مکتب از دیگری معمولاً جدا بودند و لذا سبک ردیف به صورت سلسله مراتبی بین شاگردان هر مکتب تسری می یافت.
... [مشاهده متن کامل]
منابعی که در مورد سیر انتقال ردیف بحث کرده باشند، محدود هستند. برونو نتل در کتاب ردیف موسیقی سنتی ایرانی، نموداری را به نقل از کتاب «استادان موسیقی ایرانی» از داریوش صفوت و منابع دیگر آورده است که در آن سیر انتقال مهم ترین ردیف های موسیقی ایرانی تا آن زمان آمده است. مجید کیانی نیز در کتاب هفت دستگاه موسیقی ایران به طور مبسوطی سیر انتقال ردیف را به صورت نمودارهایی نمایش داده است. این نمودارها بر اساس ساز تقسیم بندی شده اند و شامل ردیف های آوازی نیز می شوند.
کیانی سیر انتقال ردیف سازهای تار و سه تار را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ مواردی که با ☆ مشخص شده اند در بیش از یکجای نمودار دیده می شوند اما برای سادگی نمودار، افراد متأثر از آن ها فقط در یکی از کاربردها نمایش داده شده اند ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز سنتور را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز کمانچه را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ حسین یاحقی هم ویولن و هم کمانچه می نواخت، و پرویز یاحقی فقط ویولن؛ همچنین رکن الدین خان، محجوبی، منصوری، وفادار و ابوالحسن صبا، همگی ویولن می نواختند ) .
کیانی سیر انتقال ردیف ساز نی را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است ) .
کیانی سیر انتقال ردیف آوازی را به شکل زیر ترسیم کرده است ( نقطه چین به معنی انتقال همراه با تغییر است؛ بر خلاف موارد دیگر، سرشاخهٔ ردیف آوازی محدود به یک نفر یا تعدادی محدود نیست و کیانی تمام اشخاصی که در سطرهای بالایی آمده اند را جزو بنیانگذاران ردیف آوازی محسوب کرده است ) .
