سید مرتضی جزایری ( آذر ۱۳۰۹ نجف–۲۰ خرداد ۱۳۸۷ تهران ) فقیه و روشنفکر دینیِ ایرانی بود. وی از مؤسسان نشریۀ مکتب اسلام و یکی از یاران نزدیک سید هادی میلانی بود.
سید مرتضی جزایری در آذر ۱۳۰۹ در نجف متولد شد. پدر وی سید صدرالدین جزایری از معتبرترین روحانیان تهران برای تحصیل در حوزه علمیه نجف در آن شهر ساکن بود. او در ۹ سالگی به همراه خانواده به تهران آمد و در آنجا در خانه نزد پدربزرگوار به تحصیل مشغول شد. چهارده ساله بود که به پیشنهاد سیدمحمد حسین طباطبایی برای تحصیلات حوزوی به قم فرستاده شد. وی پیش از رفتن به قم نزد طباطبایی به فراگیری مقدمات تحصیلاتِ حوزوی پرداخته. .
... [مشاهده متن کامل]
در قم، بروجردی که از دوستان پدر وی بود او را در مدرسه فیضیه قم و در کنار فرزند خود اسکان داد. سید مرتضی جزایری در آن روزگار با نشان دادن استعداد زیاد به سرعت در حوزه تبدیل به یکی از طلابِ به نام شد. او در آن زمان علاوه بر درس بروجردی، در محضر سیدمحمد حسین طباطبایی نیز فلسفه می خواند. وی همچنان در دروس خارج فقه سید کاظم شریعتمداری نیز شرکت می کرد. در این دوران موسی صدر و جزایری که با یکدیگر خویشاوندی نیز داشتند رابطۀ دوستانۀ نزدیکی آغاز کردند. همچنین مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی از همراهان صدر و جزایری در این دوره بودند.
او اساساً دین را فاقد ماهیّت قانون گذارانه می دانست؛ زیرا قانون ( به معنی متعارف آن ) را از اعتبارات مابعدالاجتماع و مقوّم آن را پذیرش جمعی می شمرد و بر آن بود که تا اجتماعی تشکیل نگردد، مزاحمتی در راه دستیابی به مایحتاجِ محدود و متقاضیِ بسیار مفروض نیست و به قانونی در جهت رفع آن مزاحمت نیاز نیست و پس از تشکیل اجتماع نیز ضرورتِ دستیابی به نیازِ خاصّ موردِ تزاحم قرار گرفته، خودبه خود تعیین کنندۀ شیوۀ بُرون رفت از تنگنای آن مزاحمت است؛ بنابراین، جامعه نمی تواند احکامی بیرون از حیطۀ مشکلات خویش به شکل قانون بر خود حاکم شناسد.
از این رو، دین نه تنها قانون گذاری نمی کند، بلکه برخلاف انتظار، ماهیتاً نیز واضع قانون نیست؛ زیرا مقوّم قانون – همان طور که گفته شد – پذیرش اجتماعی است که مزاحمتی خاص نیاز او را تهدید می کند و ماهیت آن مزاحمت، طریقه و راه حلّ آن را به شکل غیرقابل اجتنابی در برابر جامعه قرار می دهد. او تنها وظیفۀ دین را تربیتِ انسان در مسیر تکامل معنوی او یعنی فرونهادن خواست های خودخوهانه اش در جهت تخلّق به اخلاق انسانی و در نهایت، وصول واقعی به توحید مطلق، که تعبیر دیگری از قیامت است، می دانست.
سید مرتضی جزایری در آذر ۱۳۰۹ در نجف متولد شد. پدر وی سید صدرالدین جزایری از معتبرترین روحانیان تهران برای تحصیل در حوزه علمیه نجف در آن شهر ساکن بود. او در ۹ سالگی به همراه خانواده به تهران آمد و در آنجا در خانه نزد پدربزرگوار به تحصیل مشغول شد. چهارده ساله بود که به پیشنهاد سیدمحمد حسین طباطبایی برای تحصیلات حوزوی به قم فرستاده شد. وی پیش از رفتن به قم نزد طباطبایی به فراگیری مقدمات تحصیلاتِ حوزوی پرداخته. .
... [مشاهده متن کامل]
در قم، بروجردی که از دوستان پدر وی بود او را در مدرسه فیضیه قم و در کنار فرزند خود اسکان داد. سید مرتضی جزایری در آن روزگار با نشان دادن استعداد زیاد به سرعت در حوزه تبدیل به یکی از طلابِ به نام شد. او در آن زمان علاوه بر درس بروجردی، در محضر سیدمحمد حسین طباطبایی نیز فلسفه می خواند. وی همچنان در دروس خارج فقه سید کاظم شریعتمداری نیز شرکت می کرد. در این دوران موسی صدر و جزایری که با یکدیگر خویشاوندی نیز داشتند رابطۀ دوستانۀ نزدیکی آغاز کردند. همچنین مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی از همراهان صدر و جزایری در این دوره بودند.
او اساساً دین را فاقد ماهیّت قانون گذارانه می دانست؛ زیرا قانون ( به معنی متعارف آن ) را از اعتبارات مابعدالاجتماع و مقوّم آن را پذیرش جمعی می شمرد و بر آن بود که تا اجتماعی تشکیل نگردد، مزاحمتی در راه دستیابی به مایحتاجِ محدود و متقاضیِ بسیار مفروض نیست و به قانونی در جهت رفع آن مزاحمت نیاز نیست و پس از تشکیل اجتماع نیز ضرورتِ دستیابی به نیازِ خاصّ موردِ تزاحم قرار گرفته، خودبه خود تعیین کنندۀ شیوۀ بُرون رفت از تنگنای آن مزاحمت است؛ بنابراین، جامعه نمی تواند احکامی بیرون از حیطۀ مشکلات خویش به شکل قانون بر خود حاکم شناسد.
از این رو، دین نه تنها قانون گذاری نمی کند، بلکه برخلاف انتظار، ماهیتاً نیز واضع قانون نیست؛ زیرا مقوّم قانون – همان طور که گفته شد – پذیرش اجتماعی است که مزاحمتی خاص نیاز او را تهدید می کند و ماهیت آن مزاحمت، طریقه و راه حلّ آن را به شکل غیرقابل اجتنابی در برابر جامعه قرار می دهد. او تنها وظیفۀ دین را تربیتِ انسان در مسیر تکامل معنوی او یعنی فرونهادن خواست های خودخوهانه اش در جهت تخلّق به اخلاق انسانی و در نهایت، وصول واقعی به توحید مطلق، که تعبیر دیگری از قیامت است، می دانست.
