سید محمد تدین بیرجندی ( زادهٔ ۱۲۶۰ هجری شمسی در بیرجند – درگذشتهٔ ۲۴ آبان ۱۳۳۰ در ایالات متحده آمریکا ) ، چهارمین رئیس دانشگاه تهران و از جمله شخصیت های برجستهٔ سیاسی و علمی دوران قاجار و پهلوی بود که نقش مهمی در دورهٔ بین انقراض سلسله قاجار و آغاز دوران پهلوی داشت. تدین در طول عمر سیاسی خود در مناصبی همچون رئیس مجلس شورای ملی، وزیر معارف ( فرهنگ ) و وزیر خواربار به خدمت مشغول بود.
... [مشاهده متن کامل]
سیدمحمد بیرجندی در روستایی در نزدیکی بیرجند در استان خراسان متولد شد. هنگامی که نوزاد بود والدینش را از دست داد و دایی اش سرپرستی او را به عهده گرفت. در ۹ سالگی به مشهد نقل مکان کرد و به مدت هشت سال در مدرسهٔ علوم دینی میرزاجعفر به تحصیل پرداخت. پس از این دوران به تهران رفت و در یکی از حجره های مدرسهٔ مذهبی فیلسوف، مکتب خانهای دایر کرد. مدتی بعد برای ادامهٔ تحصیلات مذهبی به نجف رفت اما پس از چندی به ایران بازگشت و نزد بنیانگذار مدرسهٔ خرد به یادگیری ریاضیات و علوم طبیعی مشغول شد. سیدمحمد سپس به کلاس های ناظم الاطبا رفت که پسران ناظم الاطبا، مودب الدوله نفیسی و سعید نفیسی در آن تدریس می کردند. در این کلاس ها هم دورهٔ ملک الشعرای بهار و میرزا غلامحسین خان رهنما شد و به یادگیری زبان فرانسه و دروس دیگر مشغول شد. پس از این دوران سیدمحمد در مدرسهٔ کمالیه شروع به تدریس کرد و همکار عیسی صدیق شد. بیرجندی در این دوران به صدیق زبان عربی درس می داد.
با آغاز جنبش مشروطه ایران، سیدمحمد تحصیل و تدریس را رها کرد و به خط مقدم انقلابیون پیوست. او و چندین نفر از شاگردانش جزو «مجاهدین» ای بودند که در زمان به توپ بستن مجلس شورای ملی به دستور محمدعلی شاه، مسلحانه به دفاع از مجلس برخاستند.
مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب مشروطه، سیدمحمد یک مدرسهٔ ابتدایی به نام «تدین» را در منطقهٔ بازار تهران تأسیس کرد. با آنکه این مدرسه در منطقه ای نه چندان برخوردار واقع بود اما به دلیل مدیریت کارآمد، شیوه های نسبتاً مدرن تدریس و دغدغهٔ شخصی سیدمحمد تدین نسبت به دانش آموزان، این مدرسه به سرعت توسعه پیدا کرد و تبدیل به یکی از معتبرترین مدارس پایتخت شد و خانواده های ثروتمند نیز فرزندان خود را به این مدرسه می فرستادند. سه سال بعد، سیدمحمد یک کلاس سوادآموزی مخصوص بزرگسالان را پایه گذاری کرد که در آن خواندن و نوشتن، مهارت های منشی گری و زبان فرانسه تدریس می شد. در تابستان ۱۳۰۰، سیدمحمد سه مقطع بالاتر به مدرسهٔ تدین اضافه کرد و یک دبیرستان هم پایه گذاشت. طی این دوره بود که سیدمحمد بیرجندی به نام سیدمحمد تدین معروف شد و این نام را تا پایان عمر حفظ کرد.
... [مشاهده متن کامل]
سیدمحمد بیرجندی در روستایی در نزدیکی بیرجند در استان خراسان متولد شد. هنگامی که نوزاد بود والدینش را از دست داد و دایی اش سرپرستی او را به عهده گرفت. در ۹ سالگی به مشهد نقل مکان کرد و به مدت هشت سال در مدرسهٔ علوم دینی میرزاجعفر به تحصیل پرداخت. پس از این دوران به تهران رفت و در یکی از حجره های مدرسهٔ مذهبی فیلسوف، مکتب خانهای دایر کرد. مدتی بعد برای ادامهٔ تحصیلات مذهبی به نجف رفت اما پس از چندی به ایران بازگشت و نزد بنیانگذار مدرسهٔ خرد به یادگیری ریاضیات و علوم طبیعی مشغول شد. سیدمحمد سپس به کلاس های ناظم الاطبا رفت که پسران ناظم الاطبا، مودب الدوله نفیسی و سعید نفیسی در آن تدریس می کردند. در این کلاس ها هم دورهٔ ملک الشعرای بهار و میرزا غلامحسین خان رهنما شد و به یادگیری زبان فرانسه و دروس دیگر مشغول شد. پس از این دوران سیدمحمد در مدرسهٔ کمالیه شروع به تدریس کرد و همکار عیسی صدیق شد. بیرجندی در این دوران به صدیق زبان عربی درس می داد.
با آغاز جنبش مشروطه ایران، سیدمحمد تحصیل و تدریس را رها کرد و به خط مقدم انقلابیون پیوست. او و چندین نفر از شاگردانش جزو «مجاهدین» ای بودند که در زمان به توپ بستن مجلس شورای ملی به دستور محمدعلی شاه، مسلحانه به دفاع از مجلس برخاستند.
مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب مشروطه، سیدمحمد یک مدرسهٔ ابتدایی به نام «تدین» را در منطقهٔ بازار تهران تأسیس کرد. با آنکه این مدرسه در منطقه ای نه چندان برخوردار واقع بود اما به دلیل مدیریت کارآمد، شیوه های نسبتاً مدرن تدریس و دغدغهٔ شخصی سیدمحمد تدین نسبت به دانش آموزان، این مدرسه به سرعت توسعه پیدا کرد و تبدیل به یکی از معتبرترین مدارس پایتخت شد و خانواده های ثروتمند نیز فرزندان خود را به این مدرسه می فرستادند. سه سال بعد، سیدمحمد یک کلاس سوادآموزی مخصوص بزرگسالان را پایه گذاری کرد که در آن خواندن و نوشتن، مهارت های منشی گری و زبان فرانسه تدریس می شد. در تابستان ۱۳۰۰، سیدمحمد سه مقطع بالاتر به مدرسهٔ تدین اضافه کرد و یک دبیرستان هم پایه گذاشت. طی این دوره بود که سیدمحمد بیرجندی به نام سیدمحمد تدین معروف شد و این نام را تا پایان عمر حفظ کرد.
