سیاه زخم

سیاه زخم یا اَنترکس ( به انگلیسی: Anthrax ) بیماری باکتریایی ویژه گیاهخواران اهلی ( مانند گوسفند، بز و گاو ) می باشد. عامل بیماری باسیلوس آنتراسیس است. سیاه زخم در میان کشاورزان کشورهای در حال توسعه مثل آفریقا و آمریکای مرکزی به صورت پاندمی وجود دارد. عفونت در انسان تصادفی بوده و در اثر تماس با محصولات یا حیوانات آلوده است.
از باکتری سیاه زخم در جنگ افزارهای بیولوژیکی استفاده می شود. [ ۱]
سیاه زخم از دوران باستان به عنوان یک بیماری بدخیم شناخته می شده که توسط یونانیان ( هومر ) و همچنین رومیان ( اووید ) گزارش شده است. گفته های زیادی وجود دارد که برخی از ناخوشی هایی که به عنوان اپیدمی طاعون یا اسهال خونی منتقل شده اند، در واقع همه گیری های سیاه زخم بوده اند. اپیدمی توصیف شده توسط «جرمیاس گوتلف» در رمان خود 'عنکبوت سیاه' ( ۱۸۴۲ م ) را می توان به سیاه زخم تعبیر کرد. سیاه زخم در قدیم در بسیاری موارد در کارگاه های دباغی و در چرم سازی ها دیده شده.
عامل بیماری باسیلوس آنتراسیس یک باسیل درشت و میله ای شکل گرم مثبت است که در محیط های معمولی به خوبی رشد می کند. در محیط های نامساعد ایجاد هاگ می کند لذا خیلی مقاوم می باشد. هاگ نسبت به شرایط نامناسب محیطی مقاوم بوده و طولانی مدت می تواند در هوا و به ویژه خاک زنده بماند. در دمای ۳۷ درجه به خوبی در محیط آزمایشگاه رشد می کند. اولین باکتری است که به عنوان یک باکتری بیماری زا توسط کخ کشف شده است. انواع بیماریزای باسیل سیاه زخم دارای یک پوشش ( کپسول ) به نام poly - D - glutamic acid و۳ پروتئین سمی ( exotoxin ) به نام های edema factor, lethal factor protective antigen می باشند. poly - D - glutamic acidبرای جلوگیری از بیگانه خواری توسط گلبولهای سفید لازم است؛ و باسیلهایی که فاقد این آنتی ژن هستند توسط گلبول های سفید از بین می روند. Edema factor باعث ایجاد ادم می شود و همچنین باعث اختلال در سیستم ایمنی میزبان می شود. Lethal factor همچنان که از اسمش پیداست با مکانیسم هایی که هنوز ناشناخته است باعث مرگ می شود. مهم ترین مکانیسم شناخته شده آن از بین بردن ماکروفاژها به علت خاصیت پروتئازی آن می باشد. protective antigen همچنان که از نامش پیداست عامل حمایت کننده است و دو فاکتور قبلی بدون اتصال به این فاکتور کارایی خود را از دست می دهند.
• پوستی: از راه تماس با مواد آلوده دامی ( پشم، پوست، گوشت، پودر استخوان خام و غیره ) مبتلا می گردد. باکتری از راه خراش های کوچک پوست وارد بدن انسان می شود. ( بیماری شغلی )
• تنفسی: انتقال تنفسی توسط گرد و غبار آلوده به ندرت دیده می شود ( در کارخانه های پشم بافی، دباغی و پشم شویی )
• گوارشی: انتقال از راه خوراکی توسط گوشت خام یا نیم پز، شیر خام و غیره ممکن است. انتقال از فرد به فرد بسیار نادر است. خلط ریه انسان مبتلا ناقل مهمی محسوب می شود.

سیاه زخم (anthrax)
بیماری دامی. گاه از راه پوست یا پشم حیوانات به انسان منتقل می شود. بیماری ممکن است به شکل تاول های پوستی (پوستول) سیاه یا ذات الریۀ شدید بروز کند و درمان آن مصرف پادزی هاست. مایه کوبی در پیشگیری از بیماری مؤثر است. عامل مولد این بیماری باکتری میله ای شکلی با نام باسیلوس آنتراسیس است. در اروپای قرن ۱۷، حدود ۶۰هزار رأس گاو در فراگیری جهانی، که بلای سیاه نامیده شد، تلف شدند. تصور می شود علت بلای سیاه بیماری سیاه زخم بوده است. ویرژیل، شاعر رومی، این بیماری را توصیف کرده است. این بیماری ممکن است عامل پنجمین طاعون مصر باشد که در انجیل هم به آن اشاره شده است. بریتانیا آزمایشی برای جنگ بیولوژیک با سیاه زخم، طی جنگ جهانی دوم صورت داد که ۴۰ سال جزیرۀ گرینیارد، نزدیک سواحل غربی اسکاتلند، را نامسکون ساخت.