سیاحت نامه اولیا چلبی

سیاحت نامهٔ اولیا چلبی کتابی است از جهانگرد معروف عثمانی، اولیا چلبی، که در آن حاصل ۴۰ سال سفرش را در سرزمین های امپراتوری عثمانی و سرزمین های اطراف آن در ۱۰ جلد به رشتهٔ تحریر درآورده است.
سیاحت نامه در سال های حکومت امپراتوری عثمانی در حدود سال ۱۶۴۰ م نوشته شد و طبق نظر کارشناسان، طولانی ترین کتاب در حوزهٔ سفر و گردشگری محسوب می شود.
سیاحت نامه مهم ترین و مفصل ترین سفرنامه ای است که در دورهٔ عثمانی در نیمهٔ دوم قرن ۱۱ هجری نوشته شده و حاوی خاطرات سفر نویسنده از سرزمین های وسیعی است که آن زمان در اختیار دولت عثمانی و بعضاً خارج از سلطهٔ آن دولت بوده است.
چلبی قرن ها قبل، سفر خود را از استانبول با نوشتن خصوصیات این شهر شامل ساختمان ها، بازارها، رسوم و فرهنگ آن آغاز کرد. چلبی به تمام آناتولی، خاورمیانه، قفقاز، سودان، صحرای عرب تا شمال حبشه، روم اروپایی، آلبانی، رومانی، مجارستان، وین، آلمان، هلند، بوسنی و هرزگوین، جنوب روسیه، و تمامی سرزمین های عرب سفر کرد.
این اثر ارزشمند بارها به ترکی عثمانی و لاتین چاپ شده و بخش کوتاهی از آن، که به تبریز و شهرهای اطراف آن اختصاص دارد و مربوط به سال ۱۰۵۰ هـ. ق است، توسط حاج حسین نخجوانی به فارسی ترجمه و منتشر شده است.
مهم ترین نسخهٔ خطی موجود از این کتاب در چهار جلد در موزهٔ توپکاپی استانبول نگهداری می شود.
ویلم فلور بخشی از کتاب او را تحت عنوان «سفرهای اولیا چلبی در ایران و قفقاز از ۱۶۴۷ تا ۱۶۵۴» ترجمه کرده است. [ ۱]
عباس جوادی محقق ایرانی نیز بخشهایی از این سفرنامه را که درباره مناطق شمال غرب ایران ( آذربایجان و قفقاز ) است با عنوان «ایران ۳۷۰ سال پیش از نگاه یک سیاح عثمانی اولیاء چلبی» ترجمه کرده است. [ ۲]
برخی پژوهشگران، [ کدام؟] قسمت هایی از سیاحت نامه اولیا چلبی را حاصل تخیلات نویسنده آن می دانند. برای نمونه مینورسکی در دانشنامه اسلام در این باره می گوید: "شوربختانه سفرنامه اولیای چلپی بسیار درهم و برهم است. "[ نیازمند منبع]
در سال ۲۰۱۳ کتاب «سیاحتنامه» اثر اولیا چلبی در حوزه گردشگری، در فهرست میراث معنوی سازمان یونسکو به ثبت رسید.