سوسن مادر امام حسن عسکری علیه السلام

[ویکی اهل البیت] حدیثه یا سوسن مادر ارجمند امام حسن عسکری علیه السلام که به اسامی دیگری نیز در منابع یاد شده است. لقب ایشان "جده" است و پس از شهادت امام حسن عسگری علیه السلام به ظاهر وصی آن حضرت گردید (گرچه در حقیقت وصی امام حسن عسگری امام زمان (عج) بوده اند). امام هادی علیه السلام در حق ایشان فرموده است: «ایشان از هر گونه آفات، عیب، آلایش و پلیدی، منزه و مبرا است»
در منابع تاریخی و روایی برای مادر گرانقدر امام حسن عسکری علیه السلام چند نام بیان شده، که عبارتند از:حُدَیْث، حُدَیْثه، حَرْبیّه، سَلیل، سَمانه و سُوسَن.(*)
بنا به نوشته عیون المعجزات:«اسم مادر امام علیه السلام، بر اساس آنچه محدثان بیان نموده اند، «سلیل» است...». در بخشی از صحیفه حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام - که اسامی مبارک چهارده معصوم علیهم السلام در آن ثبت شده - آمده است:«ابومحمّد الحسن بن علی الرّفیق (الرّقیق) امّه جاریة اسمها سمانة و تکنّی امّ الحسن...؛ مادرش کنیز است، نامش سمانه و کنیه اش ام الحسن».
تعدد نام در بین عرب ها رایج بوده، به ویژه برای کنیزان؛ چرا که ورود آنها به سرزمین غیرمادری یا به خانه مولا و مالک جدید، زمینه نامگذاری و تغییر اسامی را در پی داشته است. لذا مورخان و محدثان پیش از معرفی نام این بانوی جلیل القدر، یادآور شده اند که:«و امّه ام ولد یقال لها...؛ و مادر امام عسکری علیه السلام کنیز و جاریه بود که نامیده شده به...» البته برخی نیز بر این باورند که بیشتر این اسامی، از القاب ایشان است.
اکنون زیبنده است که از نام های فوق، یکی را برگزیده، و صفحات زندگی این بانوی والامقام را مطالعه نماییم. سوسن علیهاالسلام پس از تولد فرزندش امام حسن عسکری علیه السلام با کنیه «ام الحسن» و «ام ابی محمد» نامیده شد و با تولد نوه یگانه اش (حضرت مهدی علیه السلام)، با لقب و عنوان «جده» شهرت یافت.
نسب و دودمان سوسن علیهاالسلام چندان مشخص نیست؛ اما از تعابیری چون «ام ولد» و «حربیه» می توان نتیجه گرفت که وی به عنوان «کنیز» در مدینه زندگی می کرد و شاید همراه خانواده و اقوامش در یکی از جنگ های عصر حکومت بنی عباس به سرزمین مقدس مدینه آمده است؛ همان گونه که برخی گفته اند:«وی در ولایت و کشور خودش، پادشاه زاده بوده...».
زمان ولادت او را با توجه به تاریخ ولادت امام هادی علیه السلام(212 ق) و تولد امام عسکری علیه السلام(231 ق) می توان این گونه تخمین زد که:سوسن علیهاالسلام در بین سال های 215 تا 218 ق. به دنیا آمده است.
سوسن علیهاالسلام به جهت ویژگی های اخلاقی، به مرحله ای از شایستگی رسید که به خانه امام هادی علیه السلام راه پیدا کرد. شاید بتوان گفت که وی در دوره امامت امام جواد علیه السلام توفیق اقامت در مدینه را پیدا کرده و سرانجام دست تقدیر، او را به همسری امام دهم علیه السلام مفتخر ساخت. وی که سالیان سال به عنوان «کنیز» شناخته می شد، پس از ازدواج با رهبر جهان اسلام و تشیع، زندگی دوباره و تابناکی را آغاز کرد که هر بانویی لیاقت آن را نداشت. وی بهترین همسر امام علیه السلام بوده و نسل «امامت» از دامن پاک و مطهرش ادامه پیدا می کند.