سوزن بان

مأموری فنی و عملیاتی در راه آهن که مسئولیت تغییر مسیر سوزن ریل و مسیر دهی به قطار را برعهده دارد سوزن بان ( switchman ) یا بهره بردار ایستگاه نامیده می شود. ( سوزن وسیله ای برای تغییر ریل از یک خط برای حرکت قطار به خط دیگر می باشد. )
معنی لغوی:
وجهه تسمیه کلمه سوزنبان و شیوه تشکیل این کلمه در زبان فارسی تا حدودی ناشناخته است این کلمه جایگزین ( switchman ) است. هرچند احتمال دارد این کلمه قبل از تاسیس راه آهن سراسری و در راه آهن های دیگری که در ایران وجود داشته کاربرد لغوی داشته است. واژه سوزنبان به احتمال زیاد ترکیبی از واژه های «سو» به معنی جهت و «زن» بن مضارعِ زدن ( در ترکیب با کلمه دیگر: پنبه زن، دف زن، شمشیرزن ) و «بان» که پسوند است و هنگام ترکیب با کلمه دیگر به معنی پاییدن کار یا چیزی استعمال می شود ( در زبان پهلوی پان و در اوستا و سانسکریت پانه به معنی محافظ و نگهبان از مصدر پا به معنی پاییدن است ) این لغت در همان ابتدای تاسیس راه آهن سراسری وجود داشته به طور نمونه در کتاب آئین نامه علامات - چاپ سال1320 خورشیدی در صفحه ۱۰ از کلمه دو راهی برای دستگاه سوزن و در صفحه ۵۰ کلمه سوزنبان استفاده شده است.
سوزن بان در ایستگاه راه آهن موظف است در ساعات ورود و خروج قطار ( طبق برنامه حرکتی قطار ها ) و هنگام مانور قطار ( عملیات تنظیم و تشکیل و تفکیک قطار ) قطار را به خط مورد نظر که امضا کرده و خطوط اعلامی هدایت نماید. که این امر برای رساندن قطارها به مقصد اصلی اهمیت کلیدی دارد. از این رو سوزنبانی از مشاغل مهم و حساس راه اهن بوده که نیاز به اگاهی کامل مامور در هنگام انجام کار دارد. در راه اهن ایران سوزنبان زیر مجموعه اداره سیر و حرکت راه اهن ، رسته آن فنی و مهندسی و رشته شغلی آن بهره بردار ایستگاه می باشد. از دیگر وظایف سوزنبان میتوان به بازدید از سوزن های ایستگاه هنگام تحویل گرفتن کشیک اشاره کرد که در صورت وجود نقص و یا عیبی در سوزن های ایستگاه میبایست مراتب را به اطلاع مسئول وقت ایستگاه برساند ، همچنین اطمینان از توقف کامل واگن ها بوسیله ترمز دستی و کفش خط در هردوسمت واگن های متوقف و دگاژ بودن واگن ها و سایر وسایل نقلیه متوقف در ایستگاه از دیگر وظایف سوزنبان میباشد ( ماده ۲_۲۷ مقررات عمومی سیروحرکت ) . علاوه بر این، سوزنبان موظف است هنگام ورود و خروج قطار وضعیت سلامت فنی قطار از جهت وجود علامت انتها و صحت باربندی و سلامت و وجود تامپون ها و همچنین سلامت سر محور و یاتاقان ها را بازدید و در صورت وجود هرگونه مشکل ضمن توقف دادن به قطار مراتب رو به مسئول کشیک اطلاع دهد. در مناطق مه آلود برخی کشورها علائم همچون سایر مناطق، الکتریکی نیست و سوزن بان باید با توجه به میله راهنمایی که به لوکوموتیوران داده می شود مسیر خطوط قطار را تغییر دهد. در این موارد سوزن بان باید مسیرهای گاه طولانی را در شرایط بد جوی برای انجام تغییر ریل به وسیله میله راهنما طی کند. از سوزن بانی می توان به شغل های بالاتر مانند مسئول مانور، متصدی ترافیک، رئیس قطار و غیره ارتقا پیدا کرد.

سوزَنْبان (switchman)
مأمور تغییر مسیر قطارهای راه آهن در تقاطع خطوط و ایستگاه ها و هدایت قطارها به مسیر صحیح. سوزنبانی یکی از حساس ترین و خطرناک ترین وظایف در حمل و نقل ریلی است. وظیفۀ سوزنبان جلوگیری از تصادم قطارهایی است که روی یک خط آهن در جهات معکوس حرکت می کنند. او با استفاده از اهرم هایی که در یک دستگاه کنترل نزدیک تقاطع خطوط نصب شده است قطارها را از یک ریل به ریل دیگر هدایت می کند. قبل از استفاده از نیروی برق، سوزنبان کار خود را با نیروی عضلانی انجام می داد. امروزه در کشورهای پیشرفته هدایت قطارها به خطوط دیگر راه آهن به کمک رایانه و به صورت اتوماتیک صورت می پذیرد.