از گویش های گروه مرکزی رایج در شمال شرقی عراق، شهرستان های سلیمانیه و اربیل و کرکوک و خانقین، بر مبنای نام سلطان نشین باستان سوران. سورانی، در کنار کردی رایج در جنوب آذربایجان غربی که به مُکری معروف است و نیز گویش سنه ای، مجموعة گویشی گروه مرکزی کردی را تشکیل می دهند. سورانی و سنه ای هر کدام به زبان ادبی تبدیل شدند. برای نوشتن آن ها الفبای عربی ـ فارسی به کار می رفت. شاعران معروفی چون نالی، حاج قادر کویی و شیخ رضا طالبی، آثار خود را با همین الفبا نوشتند. در سورانی علاوه بر مصوت های کوتاه و بلند مصوت مرکب au نیز وجود دارد. همچنین صامت t (دندانی و کناری) در این گویش رایج است. در سورانی به جای v از نیمه مصوت w استفاده می شود. از صفت یا اسم، اسم معنا می سازند، برخی از واژه های سورانی: peya «پیدا»، pelamar «حمله»، des «دست» و sinaw «شنا». 50010800
سورانی ( سۆرانی، Soranî ) یا کردی میانی ( کوردیی ناوه ندی ) یکی از گویش های زبان کردی است. سورانی در بخش میانی مناطق کردنشین ایران و همچنین در کردستان عراق صحبت می شود. شهرهای اصلی گویشوران سورانی عبارتند از بوکان، سقز، پیرانشهر، بانه، اُشنَویه، سردشت، در ایران، و سلیمانیه، اربیل، کرکوک، حلبجه، سوران، رانیه، کویسنجق در عراق. ... [مشاهده متن کامل]
اتنولوگ شمار گویشوران سورانی را در سال ۲۰۰۴ میلادی جمعاً ۳٬۰۱۲٬۰۰۰ نفر برآورد می کند. لهجه های سورانی شامل: سقزی و مکریانی است. جمعیت گویشوران سورانی عراق ۲٫۸ میلیون نفر ( ۱۰٫۶ درصد جمعیت عراق ) و جمعیت گویشوران بادینی ( کرمانجی ) عراق ۲٫۲ میلیون نفر ( ۸٫۴ درصد جمعیت عراق ) است. در عراق، لهجهٔ سلیمانی از گویش سورانی ( که در سلیمانیه متداول بود ) در زمان سلطهٔ انگلیس ها ( ۱۹۳۲–۱۹۱۸ ) و در ایران لهجهٔ مکری در دورهٔ فعالیت حزب دموکرات کردستان ( ۴۶–۱۹۴۰ ) به عنوان معیار سورانی برگزیده شد. پیش از آن در سده های ۱۷ و ۱۸ میلادی زبان اورامانی به عنوان زبان نوشتار کردی به کار رفته بود. گفته شده است که کردی از زبان مادها منشعب شده است، اما از زبان مادی تنها چند واژه باقی مانده است و نمی توان براساس آن چنین قضاوتی کرد. در میان سورانی نویسان پافشاری بر دوری گزیدن از واژه های عربی، فارسی و ترکی که کردی تحت سلطهٔ این سه زبان قرار داشته نمایان است و اما این سخت گیری و سره گرایی سورانی نسبت به واژه های اروپایی وجود ندارد. سورانی اصطلاح رایج این گویش در بین مردم است، و برخی از زبان شناسان از عبارت های «کردی میانی یا کردی مرکزی» و «کرمانجی میانی» ( به کردی: کوردیی ناوه ندی، Kurdîya Nawendî ) استفاده می کنند. • زبان های هندواروپایی • زبان های هندوایرانی • زبان های ایرانی • زبان های ایرانی غربی • زبان های ایرانی شمال غربی • زبان کردی • گویش کردی سورانی زبان فارسی نیز از زبان های ایرانی غربی است ولی به دستهٔ جنوب غربی تعلق دارد. شهرهای اصلی گویشور کردی میانی عبارتند از: • استان آذربایجان غربی بخش ( مکریان ) • مهاباد، سردشت، بوکان، اشنویه، پیرانشهر، تکاب، شاهین دژ، نقده و میاندوآب. • استان کردستان • سنندج، سقز، مریوان، کامیاران، دیواندره، بانه، دهگلان، بیجار، سروآباد و قروه. • استان کرمانشاه • جوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، پاوه، سرپل ذهاب، قصرشیرین و بخش هایی از کرمانشاه. • استان اربیل ( اقلیم کردستان عراق ) • اربیل، حاج عمران، چومان، سُوران، شقلاوه، کویسنجق، رواندوز و مخمور. • استان سلیمانیه ( اقلیم کردستان عراق ) • سلیمانیه، پیشدار، رانیه، دوکان، ماوت، شارباژر، چمچمال، قره داغ، دربندیخان، کلار، کفری و خانقین. • استان حلبچه ( اقلیم کردستان عراق ) • حلبچه، شهرزور، سیدصادق، پنجوین و سیروان. • استان کرکوک ( اقلیم کردستان عراق ) • کرکوک و طوز خورماتو.
سورانی در طول زمان از نام آسوری و آشوری به وجود آمده و سورانی ها بازماندگان آشوریان هستند و سرزمین آشوری ها دقیقاً در سرزمین سورانی های امروزی بوده و کورد ها و سورانی ها هیچ ربطی به قوم ماد ندارند زیرا طبق نقشه ها و اسناد سکونتگاه قوم ماد دقیقا در محدوده ی آذربایجان تا همدان امروزی بوده ... [مشاهده متن کامل]
سورانی هم از نظر نژاد با دیگر کوردها کاملاً تفاوت دارد و از بازماندگان آشوری ها هستند که به دلیل زندگی عشایری در طول زمان به کورد معروف شدند و کورد نام نژاد و قوم نیست و یک نحوه ی زندگی است
ئاواته م سَربَرزی گیشت وه لاتی کوردستانَ - سور در زبان فاخر لکی به معنی قرمز است احتمالا سوران یک حوزه و سرزمین از خاک کوردستان است که دارای خاک و زمینی سرخ و قرمز است
سوران یا زوران. نام یکی از گویس های کوردی است سوران. رومی شده آشوری یعنی سریانی و زوران است
زبان کردها کردها به زبان کردی صحبت می کنند که اشتراکات بسیاری با زبان فارسی دارد زیرا این دو از یک ریشه هستند. زبان کردی یکی از اصیل ترین و قدیمی ترین زبان های ایرانی است و بسیاری از کلماتی که امروزه در زبان کردی یافت می شود مربوط به دوره ی مادها و ساسانیان است. ... [مشاهده متن کامل]
زبان کردی بسیار متنوع و شامل چهار لهجه یا گویش: کُرمانجی یا بادینانی، سورانی، کردی جنوبی و لکی است. زبان کردی شباهت زیادی به زبانهای بلوچی، گیلکی، و تالشی دارد، این زبان ها نیز متعلق به زیرگروه شمال غربی زبانهای ایرانی هستند. از دیگر زبانهای مشابه به زبان کردی که زیرگروه جنوب غربی زبانهای ایرانی به شمار میایند، لری و بختیاری و فارسی هستند؛ که هرکدام در مناطق وسیعی تکلم می شوند. همچنین، جالب است بدانید که تا سال ۱۹۹۱ میلادی، صحبت کردن به زبان کردی در کشور ترکیه ممنوع بود و غیرقانونی محسوب می شد. مردم کرد فقط اجازه داشتند تا در خانه های خود به زبان اصلی شان سخن بگویند. بیشتر نام های کردی امروزی از اسامی باستانی این قوم گرفته شده و پس از گرویدن به اسلام از اسامی اسلامی و فارسی نیز استفاده می شود. بر اساس سنت کردها، مادر وظیفه انتخاب و نام گذاری فرزندان را به عهده دارد.
ئه من کوردی سورانی موکریان م بژی هه مو خه لکی کورد
پیشینه زبان سورانی یا خسروانی از پادشاهی ماد میباشد که یکی از زبانهای اصلی کردها در خاورمیانه بوده اگر چه زبان سورانی یا همان خسروانی به کردهای سورانی تعلق دارد ولی شاهزادگان و بزرگان عهد باستان که به ... [مشاهده متن کامل]
خسروانی معروف بودند و امروزه بنام خاندان خسروی، خسروی فر، کیخسروی، خسروانی، خسروانیان، خسروانیون در تمامی نواحی سرزمین ایران و بین النهرین تا هندوستان و مناطق قفقاز و خاورمیانه متمرکز بودند. به همین دلیل کلمه و معنی سورانی بیشتر شامل کردها میباشد ولی پراکندگی خسروی ها و خسروانی ها در تمامی مناطق ایران قدیم و کشورهای همسایه جدید امروز میباشد و شامل فارس زبانان بلوچ ها و قفقازی ها و تاجیکی ها، ارامنه و آذری ها هم میباشد.
طبق تحقیقات بعمل آمده از آثار و کتیبه های سنگی و همچنین تحقیقات و تالیفات جامع کردشناس استاد دکتر فریور ملقب به سوران کردستانی کلمه سورانی را خلاصه شده کلمه خسروانی از بزرگان و پادشاهان قوم ماد میباشد ... [مشاهده متن کامل]
که امروزه بنام خاندان خسروانی که در منطقه خاورمیانه بیشتر متمرکز هستند و خانواده های خسروی، خسروی پور، کیخسروی، خسروی فر، خسروانی فرد، خسروانی مجد، خسروانیان، خسروانیون که بیشتر کرد و اصالت کردی دارندکه البته خاندان های بیشماری از خسروانی ها نیز در تمامی مناطق مرکزی، غرب و شرق، شمال و جنوب کشور ساکن و تهران نیز سکونت دارند و اصالت این خانواده ها به قوم ماد برمیگردد.
سورانی زبان رسمی و ادبی در ادبیات کردی متعلق به قوم ماد و عهد باستان هستش که به خسروانی نیز معروف میباشد. اصل گویش زبان کردی سورانی یا همان خسروانی میباشد که از عهد باستان تا به امروز در مناطق ایران و بطورکل منطقه اورآسیا رایج میباشد. ... [مشاهده متن کامل]
در قدیم حتی سکه های پادشاهی یا شاهی قوم ماد را خسروانی مینامیدند سورانی ها نقش چشمگیری چه از لحاظ زبان و ادبیات و فرهنگ کردی و تاریخ سیاسی در مناطق ایران و عراق داشتند. و از همان ابتدا خاندان و کردهای خسروانی یا سورانی مورد توجه استعمارگران در فرهنگ و تاریخ بوده و با تفرقه اندازی در میان اقوام کرد سعی بر سیطره اهداف خود بر مناطق کردنشین سورانی را داشتند. در کتاب استاد تاریخ مرتضی راوندی و تاریخ هرودت و تاریخ ویل دورانت در اینکه کردهای سورانی از زمان عهد باستان نقش بسزایی در شکل گیری و پیشرفت فرهنگ در مناطق خود و سایرین را داشته اند وسکه های رایج شاهی یا خسروانی، دستگاه موسیقی خسروانی، نامه نگاری و ارسال نامه در حداقل زمان، امور بازرگانی، زراعت و دامداری و زبان کردی سورانی یا خسروانی در عصر خود را داشته اند. همین دلایل باعث شد که همیشه قوم ماد با هخامنشیان و آشوری ها و بابلیان در ستیز باشند.
سورانی زبان کردی و متعلق به قوم ماد میباشد و بزرگان و رجال دوره عهد باستان را سورانی یا خسروانی خطاب میکردند سکه های دوره عهد باستان و زمان قوم ماد را سکه خسروانی و به عبارتی همان سورانی میباشد و در کتاب دهخدا و سایر فضلا و اندیشمندان بخوبی توضیحات لازم را دادند. ... [مشاهده متن کامل]
سورانی یا همان خسروانی از زبان های اصیل در ادبیات کردی میباشد که استاد هه ژار در معرفی فرهنگ زبان کردی خسروانی یا سورانی به زیبایی هر چه تماتر در زنده نگه داشتن خاندان های قوم ماد را خاندان ها و کردهای اصیل را امروزه بنام سورانی یا خسروانی امروزه در اکثر مناطق کردنشین ایران و عراق متمرکز میباشند. در آثار و کتاب ها و مقالات دانشمند استاد سوران کردستانی به زبان و فرهنگ خسروانی و یا سورانی بصورت جامع توضیح داده شده است.
یکی از گویش های کردی است که بیشتر گویشواران ان در استان کردستان و جنوب استان ارومیه زندگی می کنند وجمعیت هایی از سورانی ها در استان های کرمانشاه وایلام نیز وجوددارند
معنی جمله �چاوه کانت له دین درمیکرد �را میخواستم
پیشینه و اصالت این زبان نیز گاه وبیگاه از سوی محققان، زبان شناسان، تاریخ نویسان و . . . گاه مورد تردید و گاه مورد تائید
آرزویم این است : آن چنان سیر بخندی که ندانی غم چیست
سورانی ( سۆرانی، Soranî ) یکی از گویش ها/زبان های کردی است. [۱] سورانی در بخش میانی مناطق کردنشین ایران و همچنین در نیمهٔ جنوبی کردستان عراق صحبت می شود. شهرهای اصلی گویشوران سورانی عبارتند از پیرانشهر، بانه، بوکان، اشنویه، سردشت، مهاباد، نقده، ارومیه، رواندوز، سقز، شاهین دژ، سنندج، تکاب، قسمتی از بیجار، مریوان، جوانرود، کامیاران، سلیمانیه، اربیل، رانیه، کویسنجق و کرکوک. ... [مشاهده متن کامل]
اتنولوگ، شمار گویشوران سورانی را در سال ۲۰۰۴ میلادی جمعاً ۳٬۷۱۲٬۰۰۰ نفر برآورد می کند. [۲] جمعیت گویشوران سورانی عراق ۲٫۸ میلیون نفر ( ۱۰٫۶ درصد جمعیت عراق ) و جمعیت گویشوران بادینی ( کرمانجی ) عراق ۲٫۲ میلیون نفر ( ۸٫۴ درصد جمعیت عراق ) است. [۳] در عراق لهجه سلیمانی از گویش سورانی ( که در سلیمانیه متداول بود ) در زمان سلطه انگلیسها ( ۱۹۳۲ - ۱۹۱۸ ) و در ایران لهجه مکری در دوره فعالیت حزب دموکرات کردستان ( ۴۶ - ۱۹۴۰ ) به عنوان معیار سورانی برگزیده شد. پیش از آن در سده های ۱۷ و ۱۸ میلادی زبان اورامانی به عنوان زبان نوشتار کردی به کار رفته بود. [۴] محتویات [نمایش] تبارشناسی زبانی [ویرایش] زبان های هندواروپایی زبان های هندوایرانی زبان های ایرانی زبان های ایرانی غربی زبان های ایرانی شمال غربی زبان کردی گویش کردی سورانی زبان فارسی نیز از زبان های ایرانی غربی است ولی به دستهٔ جنوب غربی تعلق دارد. لهجه ها [ویرایش] سورانی خود به چندین لهجه تقسیم می شود. لهجهٔ رایج در سنندج لهجهٔ اردلانی است و لهجهٔ منطقهٔ بوکان و مهاباد مُکریانی نام دارد. در عراق نیز دو لهجهٔ اصلی سورانی اصلی ( در اربیل و کرکوک و سلیمانیه و سقز ) و سلیمانیه ای رایج است. به طور کل اردلانی/سلیمانیه ای یک گروه و مکریانی/اربیلی نیز یک گروه دیگر را تشکیل می دهند. [۵] لهجهٔ رایج در شهرهایی مانند مهاباد، سردشت٬ نقده، بوکان، شاهین دژ، پیرانشهر، اشنویه و شهرهای رانیه و قلعه دیزه در کردستان عراق مکریانی است. [نمایش] ن • ب • و لهجه های کردی سورانی ادبیات [ویرایش] از شاعران بزرگ کلاسیک سرای این گویش می توان به نالی، محوی، حاجی قادر کویی، سالم ( شاعر ) ، ناری ( شاعر ) را نام برد و از شاعران معاصر مهم می توان قانع، هژار، هیمن، شریف، جلال ملکشا ، عبدالله پشیو و شیرکو بی کس اشاره کرد و از خوانندگان بزرگ آن می توان سیدعلی اصغر کردستانی، حسن زیرک، ماملی، علی مردان، طاهر توفیق، ناصر رزازی، نجمه غلامی و مظهر خالقی را نام برد. رمان ژانی گه ل ( درد ملت ) نوشته ابراهیم احمد از نخستین رمان های قابل توجه در گویش سورانی به شمار می رود. [۶] قدیمی ترین آن فرهنگ یک زبانه کردی سورانی به نام فرهنگ خال ( تألیف محمّد خال از اهالی سلیمانیه در ۱۹۶۰ ) است و آخرین فرهنگ مهم دوزبانه سورانی هژار ( ۱۹۹۵ ) است. [۷] این فرهنگ ها به طور وضوح نگرش تجویزی و ناسیونالیستی دارند نه توصیفی و از این رو از ذکر واژه های بیگانه یا هر چه رنگ خارجی دارد دوری گزیده اند. [۸] زبان نوشتاری [ویرایش] در میان زبان های ایرانی زبان فارسی در مرحله ای بسیار قدیم تر از دیگر زبان های این خانواده به شکل استاندارد و یک دست نوشتاری دست یافت. پس از کنارگذاشته شدن خط و زبان استاندارد پارسی میانه، استانداردسازی فارسی نو با روندی طبیعی آغاز شد و در حدود سده های ۸ و ۹ میلادی یعنی در زمان رودکی و پس از آن شکل نهایی یک دست خود را یافت. استانداردسازی دیگر زبان های ایرانی سده ها بعد و گاه از طرق سیاست گذاری دولتی ( مانند فارسی تاجیکی و پشتو ) انجام گرفت. استانداردسازی نوشتاری گویش های کردی از سدهٔ بیستم آغاز شده و هنوز ادامه دارد. در میان گویش های کردی دو شاخهٔ سورانی و کرمانجی نیمه استاندارد هستند و استانداردهایی جدا از یک دیگر را دنبال کرده اند. [۹] در مناطق کردنشین ایران از سده های دور تا امروز زبان نوشتاری و اداری همواره فارسی بوده است. زبان ادبی کردستان عراق نیز تا سال ۱۹۲۰ فارسی و زبان اداری حکومتی آن ترکی عثمانی بود. زبان نوشتاری سورانی که با خط فارسی - عربی و با علاماتی اضافه شده نوشته می شود در سال های ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰ با بخشنامه ای توسط حکومت بریتانیا که بر منطقه مستقر شده بود و با قصد ایجاد چنددستگی در کشور عراق و منطقه[۱۰] ایجاد شد. [۱۱] زبان فارسی در مدارس کردستان عراق تا سال ۱۹۲۱ تدریس می شد و پس از آن مقامات بریتانیایی از تدریس فارسی و ترکی جلوگیری کردند. [۱۲] در روزنامهٔ رسمی امور اداری بریتانیا، شماره اکتبر ۱۹۲۵ در متن نامهٔ رسمی بریتانیا به سازمان ملل مورخهٔ ۲۴ فوریه ۱۹۲۶ دربارهٔ امور اداری منطقهٔ کردنشین تحت ادارهٔ بریتانیا می خوانیم: « «در مورد استفادهٔ زبان کردی باید دانست که کردی پیش از جنگ به عنوان زبان ارتباطات نوشتاری، چه در حوزهٔ شخصی و چه حوزهٔ رسمی، استفاده نشده بود. شماری از آثار شعری به کردی موجود بود ولی ایجاد یک زبان نوشتاری به عنوان وسیله ارتباطی، به طور کامل با تلاش های مقامات بریتانیایی صورت گرفت. پیش از آن زبان های فارسی، ترکی و عربی استفاده می شد. » » این نامه ادامه می دهد که حکومت بریتانیا پس از ایجاد زبان نوشتاری برای کردی سورانی، «نهایت سعی خود را برای مجاز اعلام کردن و استفادهٔ فعالانه از زبان کردی را تشویق و ترغیب نمود. »[۱۳] با این که آثار ادبی تا پیش از اوایل سدهٔ ۱۹ میلادی در گویش سورانی نوشته نشده بود انگلیسی ها از میان گورانی، سورانی و بادینانی، گویش سورانی را دست مایهٔ خود برای ایجاد یک زبان کردی نوشتاری قرار داده آن را به عنوان زبان رسمی کردهای عراق معرفی کردند. این باعث شد که در آغاز گویشوران بادینی نیمهٔ شمالی کردستان عراق که درک سورانی برایشان دشوار بود کودکان خود را ترجیحاً به مدارس عربی زبان بفرستند. [۱۴] زبان نوشتاری کردی در عراق به مرور دو شکل نیمه استاندارد پیدا کرد که تا امروزه ادامه دارد. یکی گون . . .
