سهیلِ محسن اَفنان ( زاده ی ۱۲۸۳ در عکا – درگذشته ی ۱۳۶۹ ) پژوهشگر فلسفه بود. او دانش آموخته ی دانشگاه آمریکایی بیروت بود و افزون بر عربی، انگلیسی و فرانسوی با زبان های یونانی کهن، پارسی میانه و لاتین نیز آشنایی داشت. از آثار او می توان به ترجمه ی هنر سرایش ارسطو از یونانی کهن به فارسی در سال 1948 و تدوین واژه نامه ی فلسفی در سال 1968 اشاره کرد. او را، چون نامش را با اضافه بنوت و به شیوه ی کهن سهیلِ محسن افنان می نوشت، عرب پنداشته اند، حال آن که هم خانواده ی مادری و هم خانواده ی پدری اش ایرانی بودند و خودش نیز افزون بر ایران شناسی، دلداده ی فرهنگ ایران و زبان پارسی بود. بازپسین کتابش «پژوهش های پارسی درباره ی زبان پارسی دری» است. او در میان ایرانیان کم تر شناخته شده است و بیش تر نوشته هایش در بیروت چاپ شده اند.
... [مشاهده متن کامل]
واژه نامه ی فلسفی
یکی از مهم ترین آثار او واژه نامه ی فلسفی ( فارسی، عربی، انگلیسی، ف‍ران‍س‍ه، پارسی میانه، یونانی کهن و لات‍ی‍نی ) است که ابتدا در سال 1968 میلادی در بیروت و سپس در ترکیه و ایران چاپ شد. پس از انقلاب به سال ۱۳۵۷، نشر نقره آن را در ایران به چاپ رسانید. واژه نامه ی فلسفی افنان، ترجمه های مترجمان عربی نهضت ترجمه را، همچون حنین بن اسحق یا قسطا بن لوقا، از متون یونانی کهن، با واژگان اصلی یونانی و معادل های این اصطلاحات در زبان های دیگر مقایسه کرده بود. افنان از واژه ها و تعبیرات فارسی که در متون پارسی اولیه، از سوی ابن سینا یا ناصر خسرو قبادیانی به کار رفته بودند، در این واژه نامه یاد کرده است. نیز، برای یافتن برابرنهاده های پارسی میانه، کتاب دینکرد را با دقت مطالعه کرده بود.
در پیشگفتار پارسی سهیل محسن افنان بر این کتاب آمده است:
«این کتاب، شماره ی چهارم است از سلسله ی سرچشمه های فرهنگ باخترزمین که ۲۰ سال پیش با ترجمه ی نامه ی شعر ارسطو آغاز شد. در پی سیر اندیشه، ناگزیر می بایستی بر خاور و باختر هر دو رو برد. جز آنکه در ایران زمین، دانش این دو بخش جهان با پندارهای دیرینه ی کشور آمیخته شد و از آن آمیزشی به میان آمد که تاکنون پایدار است. همچنان که به گذشته نمی توان بازگشت، از گذشته نیز هرگز نمی توان برید. پس ناچار باید کوشید با چگونگی سخن گذشتگان آشنا شد و اصطلاحات خاوری و باختری را برابر کرد تا بر اندیشه سازان آینده راه آسان و آماده گردد. بنابراین فرهنگی تهیه شد دارای واژه های فلسفی در پهلوی و فارسی و عربی از یک سو و یونانی و انگلیسی و فرانسوی از سوی دیگر، به امید آنکه پژوهندگان را پسند آید و دانشجویان را سودمند. »
... [مشاهده متن کامل]
واژه نامه ی فلسفی
یکی از مهم ترین آثار او واژه نامه ی فلسفی ( فارسی، عربی، انگلیسی، ف‍ران‍س‍ه، پارسی میانه، یونانی کهن و لات‍ی‍نی ) است که ابتدا در سال 1968 میلادی در بیروت و سپس در ترکیه و ایران چاپ شد. پس از انقلاب به سال ۱۳۵۷، نشر نقره آن را در ایران به چاپ رسانید. واژه نامه ی فلسفی افنان، ترجمه های مترجمان عربی نهضت ترجمه را، همچون حنین بن اسحق یا قسطا بن لوقا، از متون یونانی کهن، با واژگان اصلی یونانی و معادل های این اصطلاحات در زبان های دیگر مقایسه کرده بود. افنان از واژه ها و تعبیرات فارسی که در متون پارسی اولیه، از سوی ابن سینا یا ناصر خسرو قبادیانی به کار رفته بودند، در این واژه نامه یاد کرده است. نیز، برای یافتن برابرنهاده های پارسی میانه، کتاب دینکرد را با دقت مطالعه کرده بود.
در پیشگفتار پارسی سهیل محسن افنان بر این کتاب آمده است:
«این کتاب، شماره ی چهارم است از سلسله ی سرچشمه های فرهنگ باخترزمین که ۲۰ سال پیش با ترجمه ی نامه ی شعر ارسطو آغاز شد. در پی سیر اندیشه، ناگزیر می بایستی بر خاور و باختر هر دو رو برد. جز آنکه در ایران زمین، دانش این دو بخش جهان با پندارهای دیرینه ی کشور آمیخته شد و از آن آمیزشی به میان آمد که تاکنون پایدار است. همچنان که به گذشته نمی توان بازگشت، از گذشته نیز هرگز نمی توان برید. پس ناچار باید کوشید با چگونگی سخن گذشتگان آشنا شد و اصطلاحات خاوری و باختری را برابر کرد تا بر اندیشه سازان آینده راه آسان و آماده گردد. بنابراین فرهنگی تهیه شد دارای واژه های فلسفی در پهلوی و فارسی و عربی از یک سو و یونانی و انگلیسی و فرانسوی از سوی دیگر، به امید آنکه پژوهندگان را پسند آید و دانشجویان را سودمند. »
