سهلگی محمد بن علی

[ویکی نور] ابوالفضل محمد بن علی سهلگی بسطامی از مشایخ بزرگ تصوّف در نیمه ی دوّم قرن پنجم هجری است که زندگینامه نویسان او، همه، به مقام او در علم و در تصوّف تصریح کرده اند و از تألیفاتی که وی در زمینه ی معارف صوفیه داشته است، یاد کرده اند. همچنین از جمع اصحاب او در تصوّف، مؤلفانی از نوع عبدالغافر فارسی و ابوسعد سمعانی از سهلگی به عنوان «پیر صوفیان» و «یگانه ی روزگار» نام برده اند و منزلت او را در علم و تصوّف ستوده اند. عبدالغافر فارسی می گوید سهلگی به نیشابور آمد و در این شهر به روایت حدیث پرداخت و سپس نیشابور را ترک گفت. نسبت سهلگی ظاهراً از نام نیای او «سهل» گرفته شده است؛ یعنی از نام جدّ اعلای او. سهلگی زنجیره ی گسترده ای از مشایخ را در همین کتاب النور نام می برد که از ایشان روایات مربوط به بایزید شنیده است؛ ولی به هیچ واقعه ای از وقایع زندگی خود، در این کتاب، اشاره نکرده است. تنها از دیدار خویش با ابوسعیدابوالخیر بر سرِ خاک بایزید یاد کرده است. آن جا که می گوید: «بوسعید به هنگامی که بر سرِ گورِ بایزید با وجاهتِ خاصّ خود حاضر بود، به خاک بایزید اشاره کرد و گفت: «این پیر گفته است که خدای تعالی گام های اولیا را نثار زمین قرار داده است، این حسودان چه می گویند؟» مقصودش این بود که چون است که بدین راضی نمی شوند؟ این دیدار باید قبل از سال 425 ق که سال درگذشت ابوالحسن خرقانی است، اتّفاق افتاده است و سفر بوسعید به بسطام قبل از این تاریخ بوده است و ظاهراً ابوسعید بیش از یک سفر به بسطام نداشته است. بعضی افراد خاندانِ سهلگی، پس از او در ناحیه بسطام می زیسته اند و بعضی از ایشان با خاندان بایزید از طریق مُصاهَرَت، خویشاوندی داشته اند. سال درگذشت سهلگی را ابوسعد سمعانی در جمادی الآخر 476 ق نوشته است و عبدالغافر فارسی 477 ق. همگان اجماع دارند که وی در هنگام مرگ 96 ساله بوده است و بر این تقدیر سال تولّد او را می توان 380 و یا 381 دانست. سهلگی، تاریخ روایات خود را ثبت نکرده است؛ مگر یک مورد که می گوید در تاریخ شعبان سال 419 ق از ابوعبدالله محمد بن عبدالله شیرازی شنیدم که گفت (بند 502). از آثار دیگر سهلگی به جز کتاب النّور از کتاب فضایل اشعری نام و نشانی داریم و رافعی قزوینی در کتاب التدوین، در شرح حال مسعودبن عبدالواحد بن خسرو قهرمانی قزوینی می گوید که ابن مسعود کتاب «فضایل اشعری» تألیف ابوالفضل سهلگی را بر علی بن حیدر رَزبُری در سال 564 ق سماع کرده است و علی بن حیدر از فقیه حجازی و او از خلیل بن عبدالجبّار و او از شیخ سهلگی این کتاب را روایت می کرده است.
دفتر روشنایی / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده