سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا ( به انگلیسی: cholelithiasis یا gallstone ) یعنی تشکیل سنگ در داخل کیسه صفرا که معمولاً به دلیل ته نشینی ترکیبات صفرا ایجاد می شود. [ ۱] کیسه صفرا عضوی در بخش تحتانی کبد است که صفرای ترشح شده از کبد در آن تجمع یافته هنگام نیاز از طریق مجرای صفراوی مشترک ( CBD ) به روده باریک ریخته می شود. سنگ کیسه صفرا بسیاری اوقات ( تقریبا در ۸۰ درصد از موارد ) هیچ علامتی ندارد و به درمان نیز نیاز ندارد. [ ۴] [ ۲] سنگ کیسه صفرای علامت دار ممکن است موجب التهاب کیسه صفرا شود. علائم بیماری به صورت کولیک صفراوی ( درد به مدت ساعت ها در ربع فوقانی راست شکم که به پشت و شانه راست انتشار دارد ) گاه همراه با تهوّع و استفراغ است. گاهی درد به دنبال مصرف غذای چرب می باشد. ممکن است فرد، سال ها سنگ کیسه صفرا داشته باشد ولی وارد مرحله ی حاد نشود.
سنگ کیسه صفرا در این افراد بیشتر دیده می شود: خانم های میانسال ( بالای ۴۰ سال ) ، بارداری، چاقی، کاهش وزن سریع، رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر، سابقه خانوادگی بیماری کیسه صفرا. تنها ۲۵ درصد افراد دارای سنگ کیسه صفرا به التهاب کیسه صفرا مبتلا می شوند.
سونوگرافی روش استاندارد طلایی برای تشخیص بوده و کلانژیوگرافی آندوسکوپیک پس رونده ( ERCP ) گاه در تشخیص و درمان سنگ های مجاری صفراوی مفید است.
اولین سنگ کیسه صفرا در دهه ۹۴۵ قبل از میلاد در یک مومیائی کشف گردیده است و این نمونه با ارزش در جنگ دوم جهانی طی بمباران کشور انگلستان از بین رفت. سالها بعد از کشف سنگ کیسه صفرا در امپراتوری روم پزشکی به نام پلینی در بدن یکی از بیماران خود دو کیسه صفرا پیدا کرد که این مورد یکی از نادرترین پدیده های پزشکی بود. در قرن پنجم میلادی پزشک یونانی بنام الکساندر ترالیناس در مورد سنگ کیسه صفرا و مجاری صفراوی تحقیقات خود را منتشر کرد. در سالهای ۹۸۰ - ۱۰۳۷ میلادی ابن سینا پزشک مسلمان ایرانی عمل جراحی مربوط به مجاری صفراوی را برای اولین بار   توضیح داد و درباره عمل درناژ آبسه دیواره شکمی که در اثر فیستول مجاری صفراوی به پوست Biliary Cutaneous Fistula به وجود می آید تحقیقات خود را به عالم بشریت عرضه نمود. بیشترین پیشرفت در درمان و تشخیص بیماریهای مجاری صفراوی در قرن نونزدهم حاصل شده است. پزشک معروفی بنام سورانوس که درباره بیماری یرقان و علائم آن تحقیق می کرد دریافت که انسداد خارج از کبد ( Extra hepatic obstruction ) ( شامل مدفوع گچی رنگ و ادرار تیره رنگ و خارش بدن ) می تواند در اثر عدم جریان آزاد صفرا باشد. در ۱۵ ژوئن ۱۸۶۷ میلادی پزشکی بنام جان استاف بابس در ایندیاناپولیس آمریکا موفق به خارج کردن سنگ از کیسه صفرا و دوختن کیسه صفرا گردید و عمل کوله سیستوستومی را برای اولین بار به او نسبت می دهند. در ماه ژوئن سال ۱۸۸۲ میلادی پزشکی بنام کارل لنگن بوچ از شهر برلین موفق به عمل کوله سیستکتومی با روشهای استریل گردید. البته این روشها در سال ۱۸۶۸ میلادی توسط پزشک دیگری بنام جوزف لستر توضیح داده شده بود. چهار سال بعد پزشکی به نام جوستن اوهاک آمریکا موفق به عمل جراحی کولد و لیتوتومی ( Choledo Lithotomy ) گردید. آغاز قرن بیستم همگام با پیدایش روشهای نوینی مانند کوله سیتوگرافی که توسط گراهام وکول ( Graham Vecol ) در سال ۱۹۲۴ میلادی در روی انسان آزمایش شد و باعث پیدایش اطلاعات بیشتری در مورد بیماریهای کیسه صفرا گردید. به دنبال این پیشرفتها در سال ۱۹۳۲ میلادی رادیوگرافی از مجاری صفراوی ضمن عمل و در سال ۱۹۵۳ میلادی کلی سینتی گرافی قدم دیگری در بهبود روشهای درمان و تشخیص بیماریهای کیسه صفرا بوده است. از پنج دهه اخیر نیز روشهای نوینی ایجاد گردیده است که عبارتند از ERCP، PTC، کوندوسکوپی، توموگرافی کامپیوتری، اسکن ایزوتوپ و اولتراسوند ( سونوگرافی ) . هم اکنون نیز در کلیه مراکز تحقیقاتی و علمی تحقیقات وسیعی ادامه دارد. [ ۵]