سنگ نوشته های هخامنشی، سنگ نوشته هایی به خط میخی و بازمانده از سده های چهارم تا ششمِ پیش از میلاد ( از سلطنت کوروش دوم تا اردشیر سوم ) هستند. این سنگ نوشته ها افزون بر بایگانیِ اداری تخت جمشید و دیگر یافته های باستان شناختی از منابع دست اول در نگارش تاریخ امپراتوری هخامنشیان هستند هرچند مورخان در این اَمر بیشتر به گزارش های یونانی ( مانند هرودوت ) وابسته اند.
... [مشاهده متن کامل]
سنگ نوشته های هخامنشی با نمونه های آشوری و بابلیِ پیشینش از نظر چندزبانگی و شیوه های بلاغی متفاوت اند. کتیبه های هخامنشی سه زبانه هستند؛ به زبان های فارسی باستان، عیلامی و بابلی و از دو خط ( میخیِ بابلی و میخیِ عیلامی که دو مُدل از یک نوع خط هستند ) بهره برده اند. نوشته ای که به فارسی باستان است موقعیتِ ممتاز در سنگ نوشته ها را دارد: در بالا اگر سنگ نوشته به صورت عمودی است و در وسط اگر به صورت افقی است.
رمزگشایی و خوانشِ خط میخی، ابتدا با سنگ نوشته های تخت جمشید آغاز و با سنگ نوشتهٔ بیستون تکمیل شد. پژوهشگران ابتدا خطِ میخیِ فارسیِ باستان را رمزگشایی کردند و سپس نسخه های عیلامی و بابلی را براساس آن خواندند.
سنگ نوشته های سه زبانه، وضعیت چندقومیتیِ امپراتوری را می نمایانند: زبان فارسی باستان یک زبان هندواروپایی است، زبان بابلی یک زبان سامی است و زبان عیلامی هم یک زبان مجزا است. سه نسخهٔ این سنگ نوشته های سه زبانه، ترجمهٔ دقیقِ یکدیگر نیستند. گاهی عباراتی در یکی از نسخه های هستند که در دو نسخهٔ دیگر نیستند. همچنین هنگامی که متون به افراد مشخصی اشاره می کنند، تفاوت هایی در جزئیات دیده می شود: نسخهٔ فارسی باستانی اغلب در توصیفِ حاکمان، نسخهٔ عیلامی در توصیفِ مکان ها و نسخهٔ بابلی در توصیفِ مردمانِ تابع به کار می روند که نمایانندهٔ ارتباط هر یک از این زبان ها با طبقات اجتماعیِ گویشورشان است.
برخی سنگ نوشته های هخامنشی مانندِ سنگ یادبودی که در نزدیکیِ کانال سوئز پیدا شد به خط هیروگلیف مصری نوشته شده اند. دیگر متونِ به هیروگلیف بر سفال ها و کوزه هایی یافت شدند که احتمالاً در مصر ساخته شده بوده اند اما در شوش و تخت جمشید و بابل کشف شدند. مجسمه ای از داریوش یکم هم در مصر ساخته شده بوده است اما به شوش برده شده بوده است.
غیبتِ «زبان آرامی امپراتوری» ( Imperial Aramaic ) با توجه به آنکه در دوره های بعدی زبان رسمی بود، قابل توجه است. بر روی چند شیءِ هخامنشی مانند مُهر و وزنه و سکه، علامت های مجزای آرامی دیده می شود. تنها نوشتهٔ آرامیِ هخامنشی به نام پاپیروس بیستون در الفانتینِ مصر علیا پیدا شد که ترجمه ای از سنگ نوشتهٔ بیستون بود.
... [مشاهده متن کامل]
سنگ نوشته های هخامنشی با نمونه های آشوری و بابلیِ پیشینش از نظر چندزبانگی و شیوه های بلاغی متفاوت اند. کتیبه های هخامنشی سه زبانه هستند؛ به زبان های فارسی باستان، عیلامی و بابلی و از دو خط ( میخیِ بابلی و میخیِ عیلامی که دو مُدل از یک نوع خط هستند ) بهره برده اند. نوشته ای که به فارسی باستان است موقعیتِ ممتاز در سنگ نوشته ها را دارد: در بالا اگر سنگ نوشته به صورت عمودی است و در وسط اگر به صورت افقی است.
رمزگشایی و خوانشِ خط میخی، ابتدا با سنگ نوشته های تخت جمشید آغاز و با سنگ نوشتهٔ بیستون تکمیل شد. پژوهشگران ابتدا خطِ میخیِ فارسیِ باستان را رمزگشایی کردند و سپس نسخه های عیلامی و بابلی را براساس آن خواندند.
سنگ نوشته های سه زبانه، وضعیت چندقومیتیِ امپراتوری را می نمایانند: زبان فارسی باستان یک زبان هندواروپایی است، زبان بابلی یک زبان سامی است و زبان عیلامی هم یک زبان مجزا است. سه نسخهٔ این سنگ نوشته های سه زبانه، ترجمهٔ دقیقِ یکدیگر نیستند. گاهی عباراتی در یکی از نسخه های هستند که در دو نسخهٔ دیگر نیستند. همچنین هنگامی که متون به افراد مشخصی اشاره می کنند، تفاوت هایی در جزئیات دیده می شود: نسخهٔ فارسی باستانی اغلب در توصیفِ حاکمان، نسخهٔ عیلامی در توصیفِ مکان ها و نسخهٔ بابلی در توصیفِ مردمانِ تابع به کار می روند که نمایانندهٔ ارتباط هر یک از این زبان ها با طبقات اجتماعیِ گویشورشان است.
برخی سنگ نوشته های هخامنشی مانندِ سنگ یادبودی که در نزدیکیِ کانال سوئز پیدا شد به خط هیروگلیف مصری نوشته شده اند. دیگر متونِ به هیروگلیف بر سفال ها و کوزه هایی یافت شدند که احتمالاً در مصر ساخته شده بوده اند اما در شوش و تخت جمشید و بابل کشف شدند. مجسمه ای از داریوش یکم هم در مصر ساخته شده بوده است اما به شوش برده شده بوده است.
غیبتِ «زبان آرامی امپراتوری» ( Imperial Aramaic ) با توجه به آنکه در دوره های بعدی زبان رسمی بود، قابل توجه است. بر روی چند شیءِ هخامنشی مانند مُهر و وزنه و سکه، علامت های مجزای آرامی دیده می شود. تنها نوشتهٔ آرامیِ هخامنشی به نام پاپیروس بیستون در الفانتینِ مصر علیا پیدا شد که ترجمه ای از سنگ نوشتهٔ بیستون بود.
