سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان ( به انگلیسی: Bone Mineral Densitometry ) یا به اختصار BMD روش متداول برای سنجش مقدار تراکم استخوان های بدن است. در این روش که مقدار وزن مواد معدنی استخوان رادر هر سانتی متر مکعب اندازه می گیرند[ ۱] یک معیار نسبی از مواد معدنی استخوان را بدست می دهد ولی چگالی واقعی استخوان سنجیده نمی شود. کاربرد بالینی آن برای اندازه گیری غیر مستقیم از مقدار پوکی استخوان بیمار می باشد .
پوکی استخوان علت اصلی شکستگی های مفصل ران و لگن در خانم های بالای ۶۵ سال است. مرگ و میر و عوارض ناشی از این شکستگی ها و مخارج درمان آن ها از مشکلات عمده کشور هاست. تشخیص به موقع و پیشگیری از پیشرفت آن هدف عمده طب سالمندان است.
هرچند مقدار پرتو ایکس که در این روش بکار می رود بسیار ناچیز است، ولی انجام سنجش تراکم استخوان در اشخاص سالم توصیه نمی گردد. افرادی که دارای عوامل خطر ( Risk Factor ) برای پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن هستند، برای انجام این آزمایش مناسب می باشند. این افراد می توانند شامل موارد زیر باشند:[ ۲]
• خانم ها بالای سن ۶۵ و آقایان بالای سن ۷۰
• افرادی که به هر علت داروهای کورتیکواستروئیدی مصرف می کنند.
• افرادی که ستون مهره های غیرطبیعی دارند.
• بیمارانی که داروهای پوک کننده استخوان مصرف می کنند.
• بیماران دچار پرکاری پاراتیروئید اولیه.
• افراد بالای سن ۵۰ در شرایط زیر:
• درصورتیکه شکستگی قبلی داشته اند.
• بیماری آرتریت روماتوئید داشته باشند.
• والدین آن ها شکستگی مفصل ران داشته باشند.
• افراد بسیار لاغر. [ ۳]
هرچند روش های مختلفی برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد، اما روش متداول امروزه روش غیر تهاجمی و ساده Dual - energy X - ray absorptiometry یا DEXA است که در این روش ناحیه ستون فقرات کمری و لگن مورد ارزیابی قرارداده می شود و با معیارهای استاندارد شده سنجیده و با نمونه های طبیعی مقایسه می گردد. [ ۴]
به طور عمده سه عامل سنجیده می شود که با معیارهای مشخصی گزارش می شود:
• مقدار تراکم برحسب gr/cm2.
• معیار T یا T - score که مقدار انحراف معیار بالا و پائینمیانگین بیمار با مقایسه با شخص سالم ۳۰ ساله در همان جنس است.
• معیار Z یا Z - score که مقدار انحراف معیار بالا و پائین میانگین برای خود بیمار برحسب سن و جنس است.