سلسله مملوک ( هندی: ग़ुलाम ख़ानदान، اردو: خاندان ممالیک ) ( ۱۲۰۶، ۱۲۹۰ م ) سلسله ای از حاکمان مسلمان در هند بود که توسط قطب الدین ایبک، فرماندهٔ ترک تبار که در آسیای مرکزی زاده شده بود بنیان گذاشته شد. این سلسله نخستین سلطنت از پنج سلسلهٔ مستقل سلطنت دهلی بود که از ۱۲۰۶ تا ۱۲۹۰ دوام داشت.
... [مشاهده متن کامل]
از آنجایی که قطب الدین ایبک فرماندهٔ غوریان بود و همچنین اغلب سلاطین این خاندان پیش از رسیدن به سلطنت در دربار غوریان بودند سلسله حکومتی آنان به «سلطنت ممالیک» شهرت یافت و نخستین دولت از سلطنت های پنجگانه ای بود که پیش از فتوحات گورکانیان هند پای گرفت. این دولت ها به یک خاندان واحد منسوب نبودند و نام عمومی «سلاطین دهلی» فقط از آن جهت بر آنان گفته می شود که همگی در دهلی حکومت داشتند.
پس از آنکه محمد غوری خودش یا به واسطهٔ فرماندهان سپاهش شمال هند را تا مصب رود گنگ فتح کرد، فرماندهٔ خود یعنی قطب الدین ایبک را به حکومت دهلی گماشت. دورهٔ تصدی ایبک به عنوان یک فرمانروای غوری میان ۱۱۹۲ - ۱۲۰۶، شاهد هجوم به منطقهٔ مرکزی گنگ در هند بود و به تأسیس برخی حکومت های نو منجر شد. ایبک بلافاصله پس از درگذشت محمد غوری در سال ۶۰۲ ق/ ۱۲۰۶ م خود را حاکم منطقه خواند و به این ترتیب نخستین دولت اسلامی را که فقط در هند حکومت می کرد بنا نهاد. زیرا سرزمین هند اسلامی تا این زمان چیزی بیش از یکی از ایالات دور دست حکمرانان غزنویان نبود.
از مشهورترین فرمانروایان و مهمترین سلاطین ممالیک، سلطان شمس الدین اِلتُتْمِش است. او داماد قطب الدین ایبک بود. التمش یا ایلتتمش نخست سلطان ناصرالدین قباچه، پادشاه سند و مربی محمد عوفی مولف «تذکرهٔ لباب الاباب» و کتاب «جوامع الحکایات» را شکست داد و در همان سالسلطان غیاث الدین پادشاه بنگال را نیز مجبور کرد که به اطاعت حکومت دهلی گردن نهد. سپس موفق شد کوشش های «ییلدیز» را برای بدست آوردن حکومت خود که خوارزمشاه در غزنه آنرا از او گرفته بود، خنثی کند و در مقابل هجوم جلال الدین خوارزمشاه که پس از شکست از قوای چنگیز می خواست دولتی در آنجا تشکیل دهد، به خوبی مقاومت نماید و سرزمین خود را تا کوه های هندوکش گسترش دهد.
گر چه حملات مغول، به مدت چند سال موجب بروز ناآرامی ها و تشویش های شدیدی در هند بود ولی از حسن اقبال آنان، مغول ها مدت طولانی در منطقهٔ سند باقی نماندند. التمش همچنان با قدرت به حکومت خود بر تمامی مناطق واقع در شمال کوههای «ویندها» ادامه می داد و خلیفهٔ بغداد مستنصر بالله ( ۶۲۳ ـ ۶۴۱ ق / ۱۲۲۶ ـ ۱۲۴۲ م ) نیز این نخستین دولت اسلامی هند را تأئید کرد و طی فرمانی، فرمانروائی منطقه را به التمش داد.
... [مشاهده متن کامل]
از آنجایی که قطب الدین ایبک فرماندهٔ غوریان بود و همچنین اغلب سلاطین این خاندان پیش از رسیدن به سلطنت در دربار غوریان بودند سلسله حکومتی آنان به «سلطنت ممالیک» شهرت یافت و نخستین دولت از سلطنت های پنجگانه ای بود که پیش از فتوحات گورکانیان هند پای گرفت. این دولت ها به یک خاندان واحد منسوب نبودند و نام عمومی «سلاطین دهلی» فقط از آن جهت بر آنان گفته می شود که همگی در دهلی حکومت داشتند.
پس از آنکه محمد غوری خودش یا به واسطهٔ فرماندهان سپاهش شمال هند را تا مصب رود گنگ فتح کرد، فرماندهٔ خود یعنی قطب الدین ایبک را به حکومت دهلی گماشت. دورهٔ تصدی ایبک به عنوان یک فرمانروای غوری میان ۱۱۹۲ - ۱۲۰۶، شاهد هجوم به منطقهٔ مرکزی گنگ در هند بود و به تأسیس برخی حکومت های نو منجر شد. ایبک بلافاصله پس از درگذشت محمد غوری در سال ۶۰۲ ق/ ۱۲۰۶ م خود را حاکم منطقه خواند و به این ترتیب نخستین دولت اسلامی را که فقط در هند حکومت می کرد بنا نهاد. زیرا سرزمین هند اسلامی تا این زمان چیزی بیش از یکی از ایالات دور دست حکمرانان غزنویان نبود.
از مشهورترین فرمانروایان و مهمترین سلاطین ممالیک، سلطان شمس الدین اِلتُتْمِش است. او داماد قطب الدین ایبک بود. التمش یا ایلتتمش نخست سلطان ناصرالدین قباچه، پادشاه سند و مربی محمد عوفی مولف «تذکرهٔ لباب الاباب» و کتاب «جوامع الحکایات» را شکست داد و در همان سالسلطان غیاث الدین پادشاه بنگال را نیز مجبور کرد که به اطاعت حکومت دهلی گردن نهد. سپس موفق شد کوشش های «ییلدیز» را برای بدست آوردن حکومت خود که خوارزمشاه در غزنه آنرا از او گرفته بود، خنثی کند و در مقابل هجوم جلال الدین خوارزمشاه که پس از شکست از قوای چنگیز می خواست دولتی در آنجا تشکیل دهد، به خوبی مقاومت نماید و سرزمین خود را تا کوه های هندوکش گسترش دهد.
گر چه حملات مغول، به مدت چند سال موجب بروز ناآرامی ها و تشویش های شدیدی در هند بود ولی از حسن اقبال آنان، مغول ها مدت طولانی در منطقهٔ سند باقی نماندند. التمش همچنان با قدرت به حکومت خود بر تمامی مناطق واقع در شمال کوههای «ویندها» ادامه می داد و خلیفهٔ بغداد مستنصر بالله ( ۶۲۳ ـ ۶۴۱ ق / ۱۲۲۶ ـ ۱۲۴۲ م ) نیز این نخستین دولت اسلامی هند را تأئید کرد و طی فرمانی، فرمانروائی منطقه را به التمش داد.
