سلطانی اردلان خاندان حکمران سقز در دوران قاجار و یکی از شاخه های خاندان اردلان است. البته خانواده حکام سقز به شاخه های مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام دارای پیشوندهایی در اسم فامیل اردلان هستندکه شامل خانواده های اردلانی، سلطانی اردلان، علایی اردلان سلیمی اردلان، امیری اردلان، اردلانی و اردلان سقزی ( اردلان صفوی ) می باشند ولی نسب همه آنها مشترک می باشد هر چند تعدادی از خانواده های اردلان سقزی ( اردلان صفوی ) نام خود را به اردلان تغییر داده اند و خود را شیعه می دانند.
... [مشاهده متن کامل]
از این خاندان نخست محمدسلطان اردلان به حکومت سقز رسید که نام این خانواده برگرفته از نام اوست. پس از وی پسرش محمدعلی خان بزرگ حاکم سقز شد و سپس مجیدخان، پسر محمدعلی خان. در جنگ جهانی اول سیف الدین خان اردلان ( مظفرالسلطنه اول ) پسر مجیدخان حاکم سقز بود که پس از دستگیری و شکنجه بخاطر تبعیت از سیاست بی طرفی حکومت مرکزی ایران و رد خواسته عثمانی ها برای جنگ با روس ها به همراه محمدحسین خان مکری حاکم ساوجبلاغ در میدان اصلی مراغه به دست عثمانی هااعدام شد. پسر او سیف الدین خان ( مظفرالسلطنه دوم ) از سال ۱۳۳۵ قمری به بعد حکومت این شهر را در دست داشت. اسدالله خان اسعدالملک و پسر او عبدالحسین خان از اعضای دیگر این خانواده بودند که در اواخر دوره قاجار، اولی در ترشیز و دیگری در خواف حکومت کردند.
گنبد اردلانیه آرامگاه خانوادگی خاندان اردلان سقز «سلطانی اردلان» است. آنجا مدفن پنج حاکم اردلانی سقزی و وابستگان آنها می باشد. مکان گنبد اردلانیه توسط مجیدخان اردلان به احترام و یادبود پدر و پدربزرگ خود محمد علی خان و محمد سلطان خان حکمدار در موقوفه او به مساحت تقریبی سه هزار متر مربع، در دامنه تپه بزرگی در ضلع جنوب غربی دارالحکومه آن زمان ( جنب مسجد جامع کنونی سقز ) بنا گردیده و گنبدی بزرگ بر مزارگاه مستقر بوده و در آن موقوفه مسجد بزرگ و زیبایی به نام مسجد مجید خان به همراه حجرات متعدد برای اقامت طلاب با حیاط و اشجار و حوض بزرگ و فواره و خانه سرایدار وجود داشته است. سرایدار موقوفه شخصی به نام «آغا عزیز سبیلی» بوده است که در سال های اشغال ایران توسط متفقین حدوداً ۱۳۲۲ یا ۱۳۲۳ شمسی از دنیا رفته و پسرش «آغا حسن» در زمان حیات سیف الله خان اردلان مظفرالسلطنه دوم که تا ۱۳۳۲ شمسی فرماندار بود، موقوفه مذکور را اداره می کرده است. بعد از مرگ سیف الله خان نوه مجید خان در ۱۳۵۲ شمسی، دو تن از برادرزادگان سیف الله خان به اسامی «علی خان حاج امیر خان» بزرگ خاندان اردلان سقزی و «احمد خانِ علی رضاخان» با هزینه شخصی مزار را دیوار و سقف کشیده و سنگ ها را مرتب نموده، اما سنگ مزار محمد سلطان خان مفقود گردیده بود و از قدیم قبل از تعمیر به جای آن، دو سنگ نتراشیده ساده بر مدفن مجیدخان نصب کرده بودند که تا به حال باقی است. ولی سنگ مزار سایر امرا بر جای خود استوار است. این مقبره خانوادگی بخش باارزشی از تاریخ شهر سقز، کردستان و ایران است؛ زیرا مدفن پنج تن از حاکمان قرن هجده، نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی سقز است که در مهترین دوران تحول مربوط به جنگ های اول و دوم جهانی نقش مهمی را در حفظ این منطقه ایفا نمودند. اقامت خاندان محمدسلطان خان اردلان با آغاز حکومت او همراه بوده است. اقامتی دویست ساله، از دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار تا امروز. وجود این مزار خانوادگی که تاریخ اولین سنگ قبر آن به ۱۶۴ سال پیش برمی گردد نشان از این دارد که سقز از جمله ولایتها یا شهرهای قدیمی ایران است، شهری که قدمت آن به زمانهای دور قبل از عهد مادها و هخامنشیان و اسکندر مقدونی بر می گردد.
... [مشاهده متن کامل]
از این خاندان نخست محمدسلطان اردلان به حکومت سقز رسید که نام این خانواده برگرفته از نام اوست. پس از وی پسرش محمدعلی خان بزرگ حاکم سقز شد و سپس مجیدخان، پسر محمدعلی خان. در جنگ جهانی اول سیف الدین خان اردلان ( مظفرالسلطنه اول ) پسر مجیدخان حاکم سقز بود که پس از دستگیری و شکنجه بخاطر تبعیت از سیاست بی طرفی حکومت مرکزی ایران و رد خواسته عثمانی ها برای جنگ با روس ها به همراه محمدحسین خان مکری حاکم ساوجبلاغ در میدان اصلی مراغه به دست عثمانی هااعدام شد. پسر او سیف الدین خان ( مظفرالسلطنه دوم ) از سال ۱۳۳۵ قمری به بعد حکومت این شهر را در دست داشت. اسدالله خان اسعدالملک و پسر او عبدالحسین خان از اعضای دیگر این خانواده بودند که در اواخر دوره قاجار، اولی در ترشیز و دیگری در خواف حکومت کردند.
گنبد اردلانیه آرامگاه خانوادگی خاندان اردلان سقز «سلطانی اردلان» است. آنجا مدفن پنج حاکم اردلانی سقزی و وابستگان آنها می باشد. مکان گنبد اردلانیه توسط مجیدخان اردلان به احترام و یادبود پدر و پدربزرگ خود محمد علی خان و محمد سلطان خان حکمدار در موقوفه او به مساحت تقریبی سه هزار متر مربع، در دامنه تپه بزرگی در ضلع جنوب غربی دارالحکومه آن زمان ( جنب مسجد جامع کنونی سقز ) بنا گردیده و گنبدی بزرگ بر مزارگاه مستقر بوده و در آن موقوفه مسجد بزرگ و زیبایی به نام مسجد مجید خان به همراه حجرات متعدد برای اقامت طلاب با حیاط و اشجار و حوض بزرگ و فواره و خانه سرایدار وجود داشته است. سرایدار موقوفه شخصی به نام «آغا عزیز سبیلی» بوده است که در سال های اشغال ایران توسط متفقین حدوداً ۱۳۲۲ یا ۱۳۲۳ شمسی از دنیا رفته و پسرش «آغا حسن» در زمان حیات سیف الله خان اردلان مظفرالسلطنه دوم که تا ۱۳۳۲ شمسی فرماندار بود، موقوفه مذکور را اداره می کرده است. بعد از مرگ سیف الله خان نوه مجید خان در ۱۳۵۲ شمسی، دو تن از برادرزادگان سیف الله خان به اسامی «علی خان حاج امیر خان» بزرگ خاندان اردلان سقزی و «احمد خانِ علی رضاخان» با هزینه شخصی مزار را دیوار و سقف کشیده و سنگ ها را مرتب نموده، اما سنگ مزار محمد سلطان خان مفقود گردیده بود و از قدیم قبل از تعمیر به جای آن، دو سنگ نتراشیده ساده بر مدفن مجیدخان نصب کرده بودند که تا به حال باقی است. ولی سنگ مزار سایر امرا بر جای خود استوار است. این مقبره خانوادگی بخش باارزشی از تاریخ شهر سقز، کردستان و ایران است؛ زیرا مدفن پنج تن از حاکمان قرن هجده، نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی سقز است که در مهترین دوران تحول مربوط به جنگ های اول و دوم جهانی نقش مهمی را در حفظ این منطقه ایفا نمودند. اقامت خاندان محمدسلطان خان اردلان با آغاز حکومت او همراه بوده است. اقامتی دویست ساله، از دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار تا امروز. وجود این مزار خانوادگی که تاریخ اولین سنگ قبر آن به ۱۶۴ سال پیش برمی گردد نشان از این دارد که سقز از جمله ولایتها یا شهرهای قدیمی ایران است، شهری که قدمت آن به زمانهای دور قبل از عهد مادها و هخامنشیان و اسکندر مقدونی بر می گردد.
