نظام الدین سلطان محمد عراقی ( منظور عراق عجم شامل مناطق مرکزی ایران ) ، یک نقاش ایرانی بود که در دوران صفوی می زیست. در تبریز سلطان محمد از محضر استاد بهزاد بهره برد، و به سال ۹۲۴ قمری، و پس از فوت بهزاد، جانشین اش در ریاست کارگاه های سلطنتی گردید.
... [مشاهده متن کامل]
سبک نگارگری سلطان محمد، دوره دوم مکتب تبریز شناخته می شود. آثار وی در میانهٔ نخست زندگی هنری، متأثر از شیوهٔ هنری ماقبل صفویان در غرب ایران بوده، اما پس از آن، جریان های نوین رایج در دربار صفوی را منعکس می کند. برای پارهٔ نخست می توان از آثارش در شاهنامه تهماسبی ( مشهور به هافتون ) ، و برای پارهٔ متاخر، نگاره های وی در دیوان حافظ ( ۱۵۳۱ تا ۱۵۳۳ میلادی ) نسخه محفوظ در مجموعه لویی کارتیه پاریس، را برشمرد.
در سال ۹۰۶ قمری، شاه اسماعیل صفوی، تبریز را فتح کرده و بر کارگاه های هنری بازمانده از آق قویونلوها استیلا یافت. در این میان سلطان محمد نگارگر نیز به خدمت وی درآمد. در سال ۹۱۶ قمری، شاه اسماعیل هرات را فتح کرده، وارث دستاوردهای باشکوه هنری دربار تیموریان گردید، و فرزند خردسالش تهماسب میرزا را به امارت آن دیار گماشت. روایت است که تهماسب در شش سالگی از محضر سلطان محمد نگارگر در تبریز فنون نقاشی را آموخت. تهماسب زمانی که در سال ۹۳۰ قمری به تخت نشست، هنرمندانی را از هرات به تبریز منتقل نمود، که از آن میان کمال الدین بهزاد شاخص ترین آنان است. بهزاد از سال ۹۲۸ قمری ریاست کتابخانهٔ شاهی و کارگاه های وابسته به آن را به دستور شاه اسماعیل بر عهده داشت.
برجسته ترین آثار سلطان محمد در شاهنامه تهماسبی، خمسهٔ تهماسبی و دیوان حافظ جلوه گر است. سرپرستی صد صفحهٔ نخست از شاهنامهٔ تهماسبی بر عهدهٔ وی بوده، و نگاره های دربار کیومرث، جشن سده، شکست دیوان به دست تهمورث و کشته شدن دیو سیاه به دست هوشنگ از نگاره های برجستهٔ وی در این شاهنامه است. همچنین وی آثاری در مثنوی جمال و جلال محمد آصفی، کلیات میرعلی شیر نوایی، مثنوی گوی و چوگان ( خالنامه ) عارفی نگارگری کرده است. او درصدد ساختن ظروف چینی به سبک چینی برآمد و مقدمات کار را نیز تا حدی فراهم کرد، ولی عمر او برای تکمیل این فکر کفایت نکرد.
در سال ۱۳۹۴ فیلم مستندی با نام سلطان محمد نقاش دربارهٔ احوال و آثار این نقاش به تهیه کنندگی و کارگردانی سید وحید حسینی نامی ساخته شد.
... [مشاهده متن کامل]
سبک نگارگری سلطان محمد، دوره دوم مکتب تبریز شناخته می شود. آثار وی در میانهٔ نخست زندگی هنری، متأثر از شیوهٔ هنری ماقبل صفویان در غرب ایران بوده، اما پس از آن، جریان های نوین رایج در دربار صفوی را منعکس می کند. برای پارهٔ نخست می توان از آثارش در شاهنامه تهماسبی ( مشهور به هافتون ) ، و برای پارهٔ متاخر، نگاره های وی در دیوان حافظ ( ۱۵۳۱ تا ۱۵۳۳ میلادی ) نسخه محفوظ در مجموعه لویی کارتیه پاریس، را برشمرد.
در سال ۹۰۶ قمری، شاه اسماعیل صفوی، تبریز را فتح کرده و بر کارگاه های هنری بازمانده از آق قویونلوها استیلا یافت. در این میان سلطان محمد نگارگر نیز به خدمت وی درآمد. در سال ۹۱۶ قمری، شاه اسماعیل هرات را فتح کرده، وارث دستاوردهای باشکوه هنری دربار تیموریان گردید، و فرزند خردسالش تهماسب میرزا را به امارت آن دیار گماشت. روایت است که تهماسب در شش سالگی از محضر سلطان محمد نگارگر در تبریز فنون نقاشی را آموخت. تهماسب زمانی که در سال ۹۳۰ قمری به تخت نشست، هنرمندانی را از هرات به تبریز منتقل نمود، که از آن میان کمال الدین بهزاد شاخص ترین آنان است. بهزاد از سال ۹۲۸ قمری ریاست کتابخانهٔ شاهی و کارگاه های وابسته به آن را به دستور شاه اسماعیل بر عهده داشت.
برجسته ترین آثار سلطان محمد در شاهنامه تهماسبی، خمسهٔ تهماسبی و دیوان حافظ جلوه گر است. سرپرستی صد صفحهٔ نخست از شاهنامهٔ تهماسبی بر عهدهٔ وی بوده، و نگاره های دربار کیومرث، جشن سده، شکست دیوان به دست تهمورث و کشته شدن دیو سیاه به دست هوشنگ از نگاره های برجستهٔ وی در این شاهنامه است. همچنین وی آثاری در مثنوی جمال و جلال محمد آصفی، کلیات میرعلی شیر نوایی، مثنوی گوی و چوگان ( خالنامه ) عارفی نگارگری کرده است. او درصدد ساختن ظروف چینی به سبک چینی برآمد و مقدمات کار را نیز تا حدی فراهم کرد، ولی عمر او برای تکمیل این فکر کفایت نکرد.
در سال ۱۳۹۴ فیلم مستندی با نام سلطان محمد نقاش دربارهٔ احوال و آثار این نقاش به تهیه کنندگی و کارگردانی سید وحید حسینی نامی ساخته شد.
