سلطان محمد عراقی

سلطان محمّد عراقی (قرن ۱۰ ق)
نگارگر ایرانی. از بنیاد گذاران مکتب دوم تبریز، و هنرمندی نوآور بود، که با درآمیختن دستاوردهای مکتب هرات و سبک ترکمنی، شیوۀ شخصی و ابتکاری خود را پروراند. کوه ها و پس زمینه ها را بسیار دقیق می ساخت و گاه تصاویر دوستان و رجال را درون کوه ها می گنجاند. گاه واقعیت را با طنز درمی آمیخت. با به کارگیری خلاقانۀ رنگ، و فرم های متنوع، به هماهنگی خاصّی دست یافت. برخی از آثارش عارفانه و شاعرانه اند. از محل تولدش اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما از قرار معلوم در دربار سلطان حسین بایقرا و کتابخانۀ امیرعلی شیر نوایی هنرآفرینی می کرده، و پس از سقوط دولت تیموری به قزوین، و سپس به تبریز رفته است. با شکل گیری حکومت صفویان به دربار صفویه راه یافت، و برجسته ترین آثارش را در دوران شاه طهماسب، در کنار استادانی همچون میرمصوّر و آقا میرک پدید آورد. میرزاعلی (به قولی فرزند سلطان محمد)، محمدی، و مولانا محمد از شاگردان اویند. در تبریز درگذشت، و در قبرستان باغ شیخ کمال به خاک سپرده شد. سلطان محمد، در آفرینش و مصوّرسازی کتب بسیاری نقش داشت که ازجمله عبارت اند از دیوان حافظ، خمسۀ نظامی، خمسۀ طهماسبی، دیوان امیرعلی شیر نوایی و شاهنامۀ طهماسبی. از آثار مرقوم اوست: جشن عید فطر (ح ۹۳۳ ق)، مستی لاهوتی و ناسوتی (از دیوان حافظ)، معراج حضرت محمد (ص). نیز برخی از آثار منسوب به او عبارت اند از پیرزن و سلطان سنجر (از خمسۀ طهماسبی)، کشته شدن دیو به دست هوشنگ (ح ۹۳۰ ق)، و رستم در خواب (از شاهنامۀ طهماسبی).