سلّاریان، سالاریان، آل مسافر، مسافریان، لنکریان، کنگریان یا غیره، یک خاندان دیلمی و شیعهٔ اسماعیلی در قرن چهارم و پنجم هجری بود که در دیلم تأسیس شد و حاکمیت خود را به سمت شمال غرب ایران توسعه داد و بر آران و آذربایجان و بخش هایی از ارمنستان و دربند سلطه یافت.
... [مشاهده متن کامل]
طایفه ای در دیلم که سلاریان جزئی از ان بودند، رابطه نزدیک و تنگاتنگی با جستانیان داشت و تحت نفوذ آنها بود. در سال ۳۰۶ ه. ق، شرایط مناسبی برای به قدرت رسیدن محمد بن مسافر به وجود آمد و او سلسله جستانی را کنار زده و حکومت خودش را تأسیس کرد. درپی شورش فرزندان محمد در سال ۳۳۰، یعنی مرزبان و وهسودان، محمد از قدرت برکنار شد. وهسودان حکومت دیلمستان را به دست گرفت و مرزبان آران و آذربایجان را فتح کرد و در آنجا به حکومت می پرداخت. اوج قدرت سلاریان در دوران مرزبان بود و پس از او، براثر اختلاف بر سر جانشینی اش، حکومت سلاریان به صورت دو شاخه مجزای «آذربایجان و آران و ارمنستان» ( که توسط فرزندان مرزبان اداره می شد ) و «طارم» ( که توسط وهسودان اداره می شد ) تقسیم شد. درگیری های شدید میان طرفین، و ضعف مدیریتی فرزندان مرزبان، سلاریان را تضعیف کرد و سرانجام آنها آران و آذربایجان و ارمنستان را از دست دادند. پس ازاین، حکومت آنها در دیلمستان و طارم و شمیران ادامه یافت. مدت حضور آنها در قفقاز چندان طولانی نبود و حکومت سلاری عمدهٔ حیاتش را در طارم و قلعه های دیلمستان گذراند. سلاریان احتمالاً به دست اسماعیلیان الموت منقرض شدند.
پژوهشگران بر سر نام اصلی این سلسله اتفاق نظر ندارند. مورخان معاصر این سلسله نظیر ابن مسکویه و مسعودی نامی برای آنها ذکر نکرده اند. مورخان و جغرافی دانان بعدی با عناوین مختلف آل لنجر، اللنجریون، آل مسافر، وهسودانیه، بنوسلّار، آل لنکر و آل کنکر و کنکریان از آنها یاد کرده اند. این اختلاف به میان پژوهشگران معاصر نیز راه یافته است؛ شرق شناسان اروپایی آنان را مسافری یا سالاری خوانده اند. برخی پژوهشگران معاصر نظیر مادلونگ نیز معتقدند که سالاریان یا سلاریان از بقیه مشهورتر هستند و برخی نظیر ایرانیکا و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیز مقالات خود با عنوان عنوان مسافریان یا آل مسافر نوشته اند.
کسروی برای هر شاخه یک نام قائل شده است و نام این دو شاخه را یکی ندانسته است. او معتقد است نام این سلسله در طارم، کنکریان و در آذربایجان، سلّاریان بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
طایفه ای در دیلم که سلاریان جزئی از ان بودند، رابطه نزدیک و تنگاتنگی با جستانیان داشت و تحت نفوذ آنها بود. در سال ۳۰۶ ه. ق، شرایط مناسبی برای به قدرت رسیدن محمد بن مسافر به وجود آمد و او سلسله جستانی را کنار زده و حکومت خودش را تأسیس کرد. درپی شورش فرزندان محمد در سال ۳۳۰، یعنی مرزبان و وهسودان، محمد از قدرت برکنار شد. وهسودان حکومت دیلمستان را به دست گرفت و مرزبان آران و آذربایجان را فتح کرد و در آنجا به حکومت می پرداخت. اوج قدرت سلاریان در دوران مرزبان بود و پس از او، براثر اختلاف بر سر جانشینی اش، حکومت سلاریان به صورت دو شاخه مجزای «آذربایجان و آران و ارمنستان» ( که توسط فرزندان مرزبان اداره می شد ) و «طارم» ( که توسط وهسودان اداره می شد ) تقسیم شد. درگیری های شدید میان طرفین، و ضعف مدیریتی فرزندان مرزبان، سلاریان را تضعیف کرد و سرانجام آنها آران و آذربایجان و ارمنستان را از دست دادند. پس ازاین، حکومت آنها در دیلمستان و طارم و شمیران ادامه یافت. مدت حضور آنها در قفقاز چندان طولانی نبود و حکومت سلاری عمدهٔ حیاتش را در طارم و قلعه های دیلمستان گذراند. سلاریان احتمالاً به دست اسماعیلیان الموت منقرض شدند.
پژوهشگران بر سر نام اصلی این سلسله اتفاق نظر ندارند. مورخان معاصر این سلسله نظیر ابن مسکویه و مسعودی نامی برای آنها ذکر نکرده اند. مورخان و جغرافی دانان بعدی با عناوین مختلف آل لنجر، اللنجریون، آل مسافر، وهسودانیه، بنوسلّار، آل لنکر و آل کنکر و کنکریان از آنها یاد کرده اند. این اختلاف به میان پژوهشگران معاصر نیز راه یافته است؛ شرق شناسان اروپایی آنان را مسافری یا سالاری خوانده اند. برخی پژوهشگران معاصر نظیر مادلونگ نیز معتقدند که سالاریان یا سلاریان از بقیه مشهورتر هستند و برخی نظیر ایرانیکا و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیز مقالات خود با عنوان عنوان مسافریان یا آل مسافر نوشته اند.
کسروی برای هر شاخه یک نام قائل شده است و نام این دو شاخه را یکی ندانسته است. او معتقد است نام این سلسله در طارم، کنکریان و در آذربایجان، سلّاریان بوده است.
