پرواز هرکولس سی - ۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران ۱۳۶۰ از اهواز به مقصد تهران، در تاریخ ۷ مهرماه ۱۳۶۰ در نزدیکی تهران سقوط کرد و از ۷۷ سرنشین آن، تنها ۱۹ نفر زنده ماندند. گروهی از برجسته ترین فرماندهان جنگ ایران و عراق در این حادثه کشته شدند. در پی موفقیت عملیات ثامن الائمه، فرماندهان نظامی برای ارائه گزارش این عملیات به فرمانده کل نیروهای مسلح عازم تهران شدند اما سقوط هواپیمای سی - ۱۳۰ ارتش در منطقه کهریزک تهران، منجر به کشته شدن ولی الله فلاحی، جواد فکوری، سید موسی نامجو، یوسف کلاهدوز و محمد جهان آرا شد. اهمیت سرنشینان پرواز یادشده تا جایی بود که ستاد مشترک ارتش، نیروی هوایی ارتش و وزارت دفاع در یک روز با خلأ فرماندهان خود مواجه شدند. این رخداد، باعث تغییر یافتن معادلات جنگ شده و طرح عملیات آزادسازی خرمشهر نیز به ۸ ماه بعد از آن موکول شد. برخی کارشناسان معتقدند این سقوط، خرابکاری بوده و در ادامهٔ ترورهای تابستان سال ۱۳۶۰ قرار داشت. سرهنگ خلبان، بهمن فرقانی، رئیس تیم بررسی سانحه، علت سقوط را خطای مهندس پرواز و خلبان اعلام کرده و گفته است که این ارزیابی توسط تیم مستقلی از کشور پاکستان نیز تأیید شده است.
... [مشاهده متن کامل]
هواپیمای سانحه دیده، از نوع سی - ۱۳۰ئی و متعلق به نیروی هوایی ارتش ایران در ۲۵ اسفند ۱۳۵۰ وارد ایران شده بود و تا زمان بروز سانحه، ۵۰۰۸ ساعت و ۱۵ دقیقه پرواز کرده بود. آخرین زمان تعمیرات سنگین یا اورهال آن در ۱۴ خرداد ۱۳۵۷ به پایان رسیده بود و میزان ساعات تعمیر آن ۳۴۳۴ ساعت و ۲۵ دقیقه گزارش شده بود.
خلبان هواپیما سرهنگ علی صولتی، کمک خلبان ستوان یکم محمود خرم دل، خلبان ناظر ستوان یکم مصطفی ایزدی فرد، ناوبر ستوان دوم ابراهیم احمدی آل هاشم، سر مکانیک پرواز ستوان یار دوم احمد حسینی، مکانیک پرواز استوار مجید موحدی، مکانیک پرواز تحت آموزش گروهبان دوم امیر تهرانی و لود مستر استوار دوم جمشید کوزه گری، خدمه هواپیما بودند.
هواپیمای سی - ۱۳۰ در ساعت ۱۲:۳۰ از فرودگاه مهرآباد پرواز و پس از سه ساعت و سی دقیقه و پرواز در مسیر تهران - بوشهر - اهواز در فرودگاه اهواز فرود آمده بود. این هواپیما، پس از حدود یک ساعت و ۱۵ دقیقه توقف در اهواز، در حالی که حامل پیکر ۳۲ کشته، ۲۷ مجروح جنگی، ۴۰ سرنشین و ۹ خدمه پروازی و در مجموع، ۷۶ سرنشین، اهواز را به مقصد تهران ترک کرده بود. پس از حدود یک ساعت از آغاز پرواز و در فاصلهٔ ۳۰ مایلی تهران، اجازهٔ نزول به ۸۵۰۰ پایی به خلبان داده شد. خلبان یکم پرواز، عبور از ارتفاع ۱۱ هزار پایی را گزارش کرد اما لحظاتی بعد، با تماس با پایگاه یکم ترابری اعلام کرد که برق هواپیما قطع و کلیه موتورها خاموش شده اند. لحظاتی بعد و با تصمیم کادر پرواز برای انجام فرود اضطراری در منطقه ای بیابانی در نزدیکی میدان تیر کهریزک، هواپیما با چرخ های نیمه باز به حالت «فرود سخت» با سرعت حدود ۸۰ نات با زمین خاکی برخورد کرد. بلافاصله پس از برخورد، چرخ های هواپیما جمع شده و هواپیما بر روی شکم خزیده و پس از طی حدود ۱۰ متر با خاکریز قناتی متروکه برخورد کرد. در نتیجهٔ این برخورد، هواپیما روی بال چپ رفته و ملخ موتور شماره یک و نوک بال چپ به زمین برخورد کرده و سبب شکافتن بال چپ، ریزش بنزین و آتش سوزی در قسمت انتهایی بال شده و هواپیما حدود ۲۰۰ متر روی شکم خزیده و دُم و بدنهٔ آن در مسیر آتش سوزی حاصله از ریزش بنزین از بال چپ قرار گرفته و تمام هواپیما دچار حریق شده و سبب بسته شدن راه نجات بازماندگان می شود.
... [مشاهده متن کامل]
هواپیمای سانحه دیده، از نوع سی - ۱۳۰ئی و متعلق به نیروی هوایی ارتش ایران در ۲۵ اسفند ۱۳۵۰ وارد ایران شده بود و تا زمان بروز سانحه، ۵۰۰۸ ساعت و ۱۵ دقیقه پرواز کرده بود. آخرین زمان تعمیرات سنگین یا اورهال آن در ۱۴ خرداد ۱۳۵۷ به پایان رسیده بود و میزان ساعات تعمیر آن ۳۴۳۴ ساعت و ۲۵ دقیقه گزارش شده بود.
خلبان هواپیما سرهنگ علی صولتی، کمک خلبان ستوان یکم محمود خرم دل، خلبان ناظر ستوان یکم مصطفی ایزدی فرد، ناوبر ستوان دوم ابراهیم احمدی آل هاشم، سر مکانیک پرواز ستوان یار دوم احمد حسینی، مکانیک پرواز استوار مجید موحدی، مکانیک پرواز تحت آموزش گروهبان دوم امیر تهرانی و لود مستر استوار دوم جمشید کوزه گری، خدمه هواپیما بودند.
هواپیمای سی - ۱۳۰ در ساعت ۱۲:۳۰ از فرودگاه مهرآباد پرواز و پس از سه ساعت و سی دقیقه و پرواز در مسیر تهران - بوشهر - اهواز در فرودگاه اهواز فرود آمده بود. این هواپیما، پس از حدود یک ساعت و ۱۵ دقیقه توقف در اهواز، در حالی که حامل پیکر ۳۲ کشته، ۲۷ مجروح جنگی، ۴۰ سرنشین و ۹ خدمه پروازی و در مجموع، ۷۶ سرنشین، اهواز را به مقصد تهران ترک کرده بود. پس از حدود یک ساعت از آغاز پرواز و در فاصلهٔ ۳۰ مایلی تهران، اجازهٔ نزول به ۸۵۰۰ پایی به خلبان داده شد. خلبان یکم پرواز، عبور از ارتفاع ۱۱ هزار پایی را گزارش کرد اما لحظاتی بعد، با تماس با پایگاه یکم ترابری اعلام کرد که برق هواپیما قطع و کلیه موتورها خاموش شده اند. لحظاتی بعد و با تصمیم کادر پرواز برای انجام فرود اضطراری در منطقه ای بیابانی در نزدیکی میدان تیر کهریزک، هواپیما با چرخ های نیمه باز به حالت «فرود سخت» با سرعت حدود ۸۰ نات با زمین خاکی برخورد کرد. بلافاصله پس از برخورد، چرخ های هواپیما جمع شده و هواپیما بر روی شکم خزیده و پس از طی حدود ۱۰ متر با خاکریز قناتی متروکه برخورد کرد. در نتیجهٔ این برخورد، هواپیما روی بال چپ رفته و ملخ موتور شماره یک و نوک بال چپ به زمین برخورد کرده و سبب شکافتن بال چپ، ریزش بنزین و آتش سوزی در قسمت انتهایی بال شده و هواپیما حدود ۲۰۰ متر روی شکم خزیده و دُم و بدنهٔ آن در مسیر آتش سوزی حاصله از ریزش بنزین از بال چپ قرار گرفته و تمام هواپیما دچار حریق شده و سبب بسته شدن راه نجات بازماندگان می شود.
سقوط لاکهید سی ۱۳۰هرکولس ارتش ایران در مجتمعی در تهران در حدود ساعت ۱۴ روز ۱۵ آذر ۱۳۸۴ ( ۶ دسامبر ۲۰۰۵ ) ۱۰۶ کشته و ۹۰ زخمی برجا گذاشت. این هواپیمای باری - نظامی از نوع سی - ۱۳۰ بود و ۹۴ مسافر شامل اعضای ارتش و خبرنگاران را برای پوشش خبری رزمایشی تحت عنوان عاشقان ولایت که در چابهار در جنوب شرقی ایران برگزار می شد، از تهران به بندرعباس می برد. این هواپیما لحظاتی پس از پرواز، در نزدیکی فرودگاه مهرآباد تهران بر فراز یک ساختمان ۱۲ طبقه سقوط کرد.
... [مشاهده متن کامل]
خلبان پس از ترک فرودگاه مهرآباد با گزارش نقص فنی در موتور هواپیما تقاضای بازگشت به فرودگاه را می کند اما در حین بازگشت دچار آتش سوزی شده و با ساختمان مسکونی ۱۰ طبقه ای در شهرک توحید در منطقهٔ فرودگاهی مهرآباد ( در فاصلهٔ سه کیلومتری فرودگاه ) برخورد می کند. خلبان چندین بار درخواست فرود در را می کند که به او اجازه نمی دهند. چندین بار نیز درخواست فرود در فرودگاه سابق قلعه مرغی را می کند که به او اجازه نمی دهند. این سانحه شباهت زیادی به سانحه پرواز ۱۸۶۲ ال عال دارد.
از ۱۰۶ نفر تلفات گزارش شده، ۹۴ نفر سرنشین هواپیما بوده اند که در دم جان سپرده اند و ۱۲ تن از کشته شدگان از ساکنین ساختمان ۱۲ طبقه و افراد حاضر در اطراف آن بوده اند. ∗
در پی این حادثه، بسیاری انتقادات خود را متوجهٔ ارگان های نظامی مانند وزارت دفاع نمودند و حتی طرحی هم برای استیضاح وزیر دفاع وقت، محمد نجار در روز ۱۹ آذر ۱۳۸۴ در مجلس مطرح شد که بعداً از دستور کار خارج گردید.
شبکه ایمنی هوانوردی در گزارش خود با ذکر شرح فنی کوتاهی از این حادثه، زمان آن را ۱۴:۱۰ روز ۱۵ آذر ۱۳۸۴ ذکر می کند ∗ :
«هواپیمای باری هرکولس فرودگاه مهرآباد را به سمت بندرعباس ترک کرد. مسافران هواپیما تعدادی از خبرنگاران ایرانی بودند که قرار بود رزمایشی را پوشش خبری دهند. خلبان مشکل فنی nr. 4 را حدود ۸ دقیقه پس از برخاستن اعلام می کند و درخواست فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد را می کند. در حین نزدیک شدن به باند شمارهٔ ۲۹L با استفاده از سامانهٔ ابزار فرود، هواپیمای سی - ۱۳۰ به یک مجتمع مسکونی ۱۰ طبقه در منطقهٔ مسکونی «آذری» برخورد کرد. میدان دید در زمان حادثه در حدود ۱۵۰۰ متر گزارش شده است. »
سردار سرتیپ علیرضا افشار دربارهٔ دقایق آخر سقوط گفته است ∗ :
«از چهار مایلی باند که خلبان وضعیت را نرمال ( عادی ) اعلام کرده است تا هنگام سقوط که یک لحظه صدای فریاد یا حسین با هم ضبط شده اند، به مدت یک دقیقه و ۵۰ ثانیه هیچ گونه پیامی ارسال نشده است. »
... [مشاهده متن کامل]
خلبان پس از ترک فرودگاه مهرآباد با گزارش نقص فنی در موتور هواپیما تقاضای بازگشت به فرودگاه را می کند اما در حین بازگشت دچار آتش سوزی شده و با ساختمان مسکونی ۱۰ طبقه ای در شهرک توحید در منطقهٔ فرودگاهی مهرآباد ( در فاصلهٔ سه کیلومتری فرودگاه ) برخورد می کند. خلبان چندین بار درخواست فرود در را می کند که به او اجازه نمی دهند. چندین بار نیز درخواست فرود در فرودگاه سابق قلعه مرغی را می کند که به او اجازه نمی دهند. این سانحه شباهت زیادی به سانحه پرواز ۱۸۶۲ ال عال دارد.
از ۱۰۶ نفر تلفات گزارش شده، ۹۴ نفر سرنشین هواپیما بوده اند که در دم جان سپرده اند و ۱۲ تن از کشته شدگان از ساکنین ساختمان ۱۲ طبقه و افراد حاضر در اطراف آن بوده اند. ∗
در پی این حادثه، بسیاری انتقادات خود را متوجهٔ ارگان های نظامی مانند وزارت دفاع نمودند و حتی طرحی هم برای استیضاح وزیر دفاع وقت، محمد نجار در روز ۱۹ آذر ۱۳۸۴ در مجلس مطرح شد که بعداً از دستور کار خارج گردید.
شبکه ایمنی هوانوردی در گزارش خود با ذکر شرح فنی کوتاهی از این حادثه، زمان آن را ۱۴:۱۰ روز ۱۵ آذر ۱۳۸۴ ذکر می کند ∗ :
«هواپیمای باری هرکولس فرودگاه مهرآباد را به سمت بندرعباس ترک کرد. مسافران هواپیما تعدادی از خبرنگاران ایرانی بودند که قرار بود رزمایشی را پوشش خبری دهند. خلبان مشکل فنی nr. 4 را حدود ۸ دقیقه پس از برخاستن اعلام می کند و درخواست فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد را می کند. در حین نزدیک شدن به باند شمارهٔ ۲۹L با استفاده از سامانهٔ ابزار فرود، هواپیمای سی - ۱۳۰ به یک مجتمع مسکونی ۱۰ طبقه در منطقهٔ مسکونی «آذری» برخورد کرد. میدان دید در زمان حادثه در حدود ۱۵۰۰ متر گزارش شده است. »
سردار سرتیپ علیرضا افشار دربارهٔ دقایق آخر سقوط گفته است ∗ :
«از چهار مایلی باند که خلبان وضعیت را نرمال ( عادی ) اعلام کرده است تا هنگام سقوط که یک لحظه صدای فریاد یا حسین با هم ضبط شده اند، به مدت یک دقیقه و ۵۰ ثانیه هیچ گونه پیامی ارسال نشده است. »
