سفارت نامه خوارزم

[ویکی نور] سفارت نامه خوارزم، نوشته رضا قلی خان هدایت نویسنده، شاعر و مورّخ به نام عهد قاجار است. سفر سیاسی رضا قلی خان هدایت در پاسخ فرستاده محمّد امین خان والی خیوه که خود را خوارزمشاه می خواند، انجام گرفت.
خوارزمشاه در سال 1268ق آقا نیاز محرم را با چند نفر و با بعضی هدایا به دربار قاجار فرستاد و ناصرالدین شاه به صلاحدید امیرکبیر، رضا قلی خان هدایت را مأمور ساخت تا با خان خیوه در مورد اسیران ایرانی و اوضاع سیاسی خوارزم مذاکره کند، علاوه بر آن هدایت به طور سرّی نیز مأموریت داشت تا قدرت نظامی و نحوه کشورداری خان خیوه را هم بررسی کند. این مسافرت روز پنجم جمادی الثانی سال 1268 ه. ق. آغاز شد، بین این سفارت و دیگر مسافرت های سیاسی عصر قاجار از چند جهت تفاوت هایی وجود دارد:
اولا؛ این تنها کاروان سیاسی عصر قاجار است که به کشوری غیر اروپایی فرستاده شد، دیگر کاروان های سیاسی عصر قاجار همگی رو به غرب داشتند.
ثانیا؛ تعداد اعضای سفارت به مراتب از هیأت های دیگر کمتر است، اعضای اصلی این هیأت سیاسی ظاهرا دو نفر است - رضا قلی و پسرش - و رئیس هیأت در این مسافرت شخصا گزارش سفر را نوشته و تنظیم کرده است.
ثالثا؛ تنها سفر سیاسی است که از هر جهت با موفقیت انجام شده و همان طور که خواهد آمد، بالاخره دربار قاجار توانست با استفاده از اطلاعاتی که هدایت به این دربار داد، خان خیوه را از میان بردارد.