سُغْدی، زبان
(یا: صغدی) از گروه شرقی زبان های ایرانی میانه (شاخۀ شمالی)، متعلق به خانوادۀ زبان های هند و اروپایی، زبان مردم نواحی سمرقند، بخارا و ساتراپی هایی با فرهنگ ایرانی، از دریای سیاه تا اقصای چین، زبان اداری و تجاری و فرهنگی رایج در قرون ۱ تا ۱۳ م. تنها بازماندۀ کنونی زبان سغدی، رایج در درۀ رودخانۀ زرافشان در جمهوری تاجیکستان، گویش یغنابی است. آثار بازیافتۀ سغدی، جدا از قطعه ای به خط براهمی به سه خط سغدی، مانوی، و سریانی، هر یک مشتق از یکی از گونه های الفبای سامی ـ آرامی، نوشته شده اند و برحسب موضوع به دو گروه عمده بخش می شوند: ۱. آثار غیردینی که به خط سغدی نوشته شده و در آن هزوارش و املای تاریخی به کار رفته و مشتمل است بر نوشته های روی سکه ها (متعلق به قرون ۲ تا ۸ م). از این دست متون است: نامه های باستانی مکشوف در یکی از برج های دیده بانی دیوارچین (قرن ۴ م)، مشتمل بر پنج نامۀ کامل و چهار نامۀ ناقص از بازرگانان سغدی؛ آثار کوه مغ مکشوف در ویرانه های دژی در کوه مغ واقع در شمال تاجیکستان، مشتمل بر ۷۴ فقره سند متعلق به بایگانی آخرین فرمانروای سغد؛ دیواشتیج (قرن ۸ م/ ۲ ق) حاوی اسناد مالی و اداری، نامه، و یک قبالۀ ازدواج؛ و کتیبه هایی همچون کتیبۀ سند علیا، بوگوت، افراسیاب، پنجکنت، لدک، قرابالقسون، و قرقیزستان؛ ۲. متن های دینی سغدی، متعلق به پیروان ادیان بودایی و مانوی و مسیحی که احتمالاً در قرون ۸ تا ۱۱م در مهاجرنشین های سغدی در واحۀ تورفان و تون ـ هوانگ نوشته شده است، از این شمار است: خط براهمی ـ کتیبۀ سغدی پنجکنت، خط مانوی ـ کتیبۀ سغدی لدک، خط سغدی ـ کتیبۀ سغدی قرقیزستان، خط سریانی ـ متن های سغدی بودایی، نامه های باستانی ـ متن های سغدی مانوی و متن های سغدی مسیحی، اسناد آثار کوه ـ مغ مهایانه، و جادۀ ابریشم ـ سوتره.
(یا: صغدی) از گروه شرقی زبان های ایرانی میانه (شاخۀ شمالی)، متعلق به خانوادۀ زبان های هند و اروپایی، زبان مردم نواحی سمرقند، بخارا و ساتراپی هایی با فرهنگ ایرانی، از دریای سیاه تا اقصای چین، زبان اداری و تجاری و فرهنگی رایج در قرون ۱ تا ۱۳ م. تنها بازماندۀ کنونی زبان سغدی، رایج در درۀ رودخانۀ زرافشان در جمهوری تاجیکستان، گویش یغنابی است. آثار بازیافتۀ سغدی، جدا از قطعه ای به خط براهمی به سه خط سغدی، مانوی، و سریانی، هر یک مشتق از یکی از گونه های الفبای سامی ـ آرامی، نوشته شده اند و برحسب موضوع به دو گروه عمده بخش می شوند: ۱. آثار غیردینی که به خط سغدی نوشته شده و در آن هزوارش و املای تاریخی به کار رفته و مشتمل است بر نوشته های روی سکه ها (متعلق به قرون ۲ تا ۸ م). از این دست متون است: نامه های باستانی مکشوف در یکی از برج های دیده بانی دیوارچین (قرن ۴ م)، مشتمل بر پنج نامۀ کامل و چهار نامۀ ناقص از بازرگانان سغدی؛ آثار کوه مغ مکشوف در ویرانه های دژی در کوه مغ واقع در شمال تاجیکستان، مشتمل بر ۷۴ فقره سند متعلق به بایگانی آخرین فرمانروای سغد؛ دیواشتیج (قرن ۸ م/ ۲ ق) حاوی اسناد مالی و اداری، نامه، و یک قبالۀ ازدواج؛ و کتیبه هایی همچون کتیبۀ سند علیا، بوگوت، افراسیاب، پنجکنت، لدک، قرابالقسون، و قرقیزستان؛ ۲. متن های دینی سغدی، متعلق به پیروان ادیان بودایی و مانوی و مسیحی که احتمالاً در قرون ۸ تا ۱۱م در مهاجرنشین های سغدی در واحۀ تورفان و تون ـ هوانگ نوشته شده است، از این شمار است: خط براهمی ـ کتیبۀ سغدی پنجکنت، خط مانوی ـ کتیبۀ سغدی لدک، خط سغدی ـ کتیبۀ سغدی قرقیزستان، خط سریانی ـ متن های سغدی بودایی، نامه های باستانی ـ متن های سغدی مانوی و متن های سغدی مسیحی، اسناد آثار کوه ـ مغ مهایانه، و جادۀ ابریشم ـ سوتره.
wikijoo: سغدی،_زبان