حکیم سعدالدین بن شمس الدین نزاری بیرجندی قهستانی ( ۶۴۵–۷۲۱ یا ۷۲۰ قمری ) معروف به حکیم نزاری از سرایندگان بزرگ نیمه دوم سده هفتم و آغاز قرن هشتم، در روستای فوداج از توابع بیرجند متولد شد. وی را نخستین نویسنده دوره بعد از الموت دانسته اند که پس از یک دهه بعد متولد شد و زبان شعر و تعبیرات و اصطلاحات صوفیان را برای پنهان کردن عقاید اسماعیلی خویش برگزید.
... [مشاهده متن کامل]
وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین، به مطالعه ادبیات، فلسفه و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از همان جوانی به کار دولتی مشغول گشت و پس از آن در سال ۶۷۸ قمری به نقاط مختلفی سفر کرد و تجربیات خود را در کتابی به نام سفرنامه جمع آوری کرد. بعد دو سال بعد به قهستان بازگشت و به خدمت به امرای کرتیان درآمد. اما معاندان وی، ملوک کرت را بر وی برانگیختند تا جایی که معزول و اموالش مصادره گشت. نزاری سالهای پایان عمر خود را به انزوا گذراند و به شغل کشاورزی پرداخت.
اشعار نزاری، سرشار از اصطلاحات دینی، علمی و فلسفی، عرفانی و صوفیانه می باشد که آن ها را در جایگاه های مناسب و در معانی درست خود به کاربرده است. بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری می دانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده است. از اسماعیلیان این دوران تنها آثار نزاری به دست رسیده است.
حکیم نزاری قهستانی دریکی از سال های آشوب و فتنه، هم زمان حملهٔ نهایی مغولان که برای اتمام فتح ایران و و برانداختن اسماعیلیه، در کانون نا آرامی ها، در روستای فوداج از روستاهای دامنهٔ کوه های باقران بیرجند، در خانواده ای مذهبی ( اسماعیلی ) در سال ۶۴۵ق به دنیا آمد.
با اینکه هیچ یک از تذکره ها به تاریخ ولادت نزاری اشاره نکرده اند از اشاره وی به ۶۵ سالگی خویش در مثنوی دستورنامه که در سال ۷۱۰ سروده شده، باید تولد او را سال ۶۴۵ قمری به شمار آورد.
کودکی سعد الدین در زمان نابسامانی و حملات هلاکوخان به بهانه از بین بردن اسماعیلیان گذشت. به نوشته جان ریپکا، ایران شناس دانشگاه پراگ، خانواده نزاری ثروتمند بوده که بعداً تهی دست شده اند. نزاری در اشعار خود به کودکی اش اشاره می کند:
وی تحت تربیت خانواده خود بزرگ شد و تحصیلات ابتدایی خود را نزد پدرش شمس الدین بن میر محمد که به دهقانی مشغول بود، فرا گرفت. شمس الدین که خود نیز فرد با سوادی بود، فر زندش را در بیرجند و قائن و سپس برای تحصیلات عالی در مدارس اسلامی فرستاد و نزاری دانش خود را در ادبیات و فلسفه عربی و فارسی گسترش داد. اما از سوی دیگر روش های تعلیم در مدارس بر خلاف عقاید شیعه اسماعیلی بود و با توجه به برخی از سروده های او می توان فهمید نزاری جوان تمایل اندکی به تعلیم آن نشان می داده است:
... [مشاهده متن کامل]
وی پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین، به مطالعه ادبیات، فلسفه و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. او از همان جوانی به کار دولتی مشغول گشت و پس از آن در سال ۶۷۸ قمری به نقاط مختلفی سفر کرد و تجربیات خود را در کتابی به نام سفرنامه جمع آوری کرد. بعد دو سال بعد به قهستان بازگشت و به خدمت به امرای کرتیان درآمد. اما معاندان وی، ملوک کرت را بر وی برانگیختند تا جایی که معزول و اموالش مصادره گشت. نزاری سالهای پایان عمر خود را به انزوا گذراند و به شغل کشاورزی پرداخت.
اشعار نزاری، سرشار از اصطلاحات دینی، علمی و فلسفی، عرفانی و صوفیانه می باشد که آن ها را در جایگاه های مناسب و در معانی درست خود به کاربرده است. بسیاری از شعرا و نویسندگان از آن جمله جامی، شاعر و عارف نامدار سده نهم برخی از اشعار حافظ را متأثر از اشعار حکیم نزاری می دانند و به عبارت دیگر معتقدند که حافظ از شیوه نزاری پیروی کرده است. از اسماعیلیان این دوران تنها آثار نزاری به دست رسیده است.
حکیم نزاری قهستانی دریکی از سال های آشوب و فتنه، هم زمان حملهٔ نهایی مغولان که برای اتمام فتح ایران و و برانداختن اسماعیلیه، در کانون نا آرامی ها، در روستای فوداج از روستاهای دامنهٔ کوه های باقران بیرجند، در خانواده ای مذهبی ( اسماعیلی ) در سال ۶۴۵ق به دنیا آمد.
با اینکه هیچ یک از تذکره ها به تاریخ ولادت نزاری اشاره نکرده اند از اشاره وی به ۶۵ سالگی خویش در مثنوی دستورنامه که در سال ۷۱۰ سروده شده، باید تولد او را سال ۶۴۵ قمری به شمار آورد.
کودکی سعد الدین در زمان نابسامانی و حملات هلاکوخان به بهانه از بین بردن اسماعیلیان گذشت. به نوشته جان ریپکا، ایران شناس دانشگاه پراگ، خانواده نزاری ثروتمند بوده که بعداً تهی دست شده اند. نزاری در اشعار خود به کودکی اش اشاره می کند:
وی تحت تربیت خانواده خود بزرگ شد و تحصیلات ابتدایی خود را نزد پدرش شمس الدین بن میر محمد که به دهقانی مشغول بود، فرا گرفت. شمس الدین که خود نیز فرد با سوادی بود، فر زندش را در بیرجند و قائن و سپس برای تحصیلات عالی در مدارس اسلامی فرستاد و نزاری دانش خود را در ادبیات و فلسفه عربی و فارسی گسترش داد. اما از سوی دیگر روش های تعلیم در مدارس بر خلاف عقاید شیعه اسماعیلی بود و با توجه به برخی از سروده های او می توان فهمید نزاری جوان تمایل اندکی به تعلیم آن نشان می داده است:
