سرخسی نیشابوری علی بن ناصر

[ویکی نور] سید سند، علی بن ناصر حسینی سرخسی از دانشمندان و متکلمان بزرگ قرن ششم هجری است. متاسفانه درباره زندگی وی اطلاع چندانی جز آنچه ذیلا می آید، در دست نیست.
فخرالدین رازی، وی را از اهالی سرخس و نیشابور می داند. بنابراین محتمل است که وی در نیشابور زاده شده و به فراگیری علوم در این شهر پرداخته و سپس به سرخس رفته و در آن جا ساکن شده باشد و نیز ممکن است، قضیه به عکس باشد.
اعجاز حسین نیشابوری کنتوری در کتاب کشف الحجب و الاستار، علی بن ناصر را نخستین شارح نهج البلاغه و از شاگردان سید رضی معرفی می کند. این گفته کنتوری بین نویسندگان و محققان مشهور گردیده و پژوهش گران نهج البلاغه، به گفته وی در آثار خویش استناد جسته اند.
ظاهرا کنتوری کتاب «اعلام نهج البلاغه» را ندیده، چرا که اگر خود آن را مشاهده کرده بود، به روشنی می دید که مؤلف از وبری نقل قول می کند و وبری خود از اعلام قرن ششم هجری است که معاصر با علی بن زید بیهقی شارح نهج البلاغه بوده است.
به نظر می رسد که مدیر کتاب خانه رامپور هند سبب بروز این اشتباه برای کنتوری شده، چرا که وی اسامی کتاب های مخطوطه را برای کنتوری می فرستاده و کنتوری با اعتمادی که به وی داشته، به ثبت آن اسامی در کتاب خود اقدام می نموده است. اشتباه از آن جا ناشی شده که مدیر مذکور در کتاب به این عبارت برخورده که می گوید: السید المصنف زید عزه و علوه، بنابراین گمان برده که مراد از این سید، مرحوم سید رضی، مؤلف نهج البلاغه است؛ در حالی که مراد از آن شارح؛ یعنی علی بن ناصر سرخسی است.