سخت شامه

سخت شامه یا دورا ماتر ( به انگلیسی: Dura mater ) خارجی ترین لایه پوشاننده سیستم عصبی مرکزی می باشد.
شامه یا مننژ ( به انگلیسی: meninge ) سامانه ای متشکل از چند لایه ( غشاء ) بوده که دستگاه عصبی مرکزی ( CNS ) را در بر می گیرد. این غشاها کار محافظت، تغذیه، و کاهش ضربه مغزی را به عهده دارند. مننژ اطراف مغز و طناب نخاعی دارای سه لایه و پوشش است که از خارج به داخل با نام سخت شامه ( دوراماتر ) ، عنکبوتیه ( آراکنوئید ) ، نرم شامه ( پیاماتر ) شناخته می شوند. این پرده ها به طور کلی مننژ یا شامه نامیده می شوند که میان استخوان جمجمه و بافت مغز ( و در طناب نخاعی بین ستون مهره ها و بافت طناب نخاعی ) قرار دارند. این پرده ها شدت ضربه هایی که به استخوان سر و ستون مهره ها وارد می شوند را کاهش داده و همچنین به عنوان یک سد شیمیایی در برابر بسیاری از مواد آسیب رسان ایفای نقش می کنند.
سخت شامه غشا و لایه ای ضخیم، محکم، غیر ارتجاعی، فیبروزه، خاکستری رنگ و نزدیک به جمجمه می باشد و مغز و طناب طناب نخاعیی را می پوشاند، آن متشکل از بافت فیبری متراکم است که سطح داخلی اش پوشیده از سلول های صاف و مسطح و مسئول نگهداری از مایع مغزی - نخاعی است. سخت شامه به صورت کیسه ای است که پردهٔ عنکبوتیه را پوشانده و دارای چندین عملکرد می باشد. سخت شامه، سینوس های سخت شامه ای ( سینوس های وریدی سخت شامه ای، سینوس های مغزی، یا سینوس های جمجمه ای نیز نامیده می شوند ) را در بر گرفته، از آن ها پشتیبانی کرده و خون را از مغز به سمت قلب جابجا می نماید. سخت شامه دارای دو لایه یا لاملا است: لایهٔ سطحی که به صورت پریوستئوم یا ضریع استخوان درونی جمجمه است اندوکرانیوم ( endocranium ) نامیده می شود؛ و لایه عمیق.
سخت شامه به صورت دو لایه در خمیدگی ها یا چین های سخت شامه مجزا می گردد، محل هایی که در آنجا لایه سخت شامه ای درونی به صورت برجستگی های صفحه مانند به داخل حفرهٔ جمجمه خمیده می گردد. دو خمیدگی و چین اصلی سخت شامه شامل tentorium cerebelli به معنای چادرینه مخچه و falx cerebri، یا داس مغزی می باشند.
چادرینه مخچه امتدادی از سخت شامه مابین مخچه و ساقه مغزی قرار گرفته و این دو را از لوب های پس سری مخ مجزا می نماید و طاق محکم غشایی را تشکیل می دهد. چادرینه مخچه، لامینای قوسی شکل بوده، که در وسط به بالارفته و در اطراف به سمت پایین متمایل می شود، سطح فوقانی مخچه را پوشانیده و کار پشتیبانی از لوب های پس سری مغز را بر عهده دارد. حاشیهٔ قدامی آن آزاد و فرورفته است، از سمت عقب توسط کنارهٔ محدب و برجسته خود به حاشیه های عرضی به سطح داخلی استخوان پس سری متصل می شود و در آنجا سینوس های عرضی را احاطه می نماید؛ از سمت جلو سینوس های خاره ای فوقانی را در بر می گیرد، در نوک بخش خاره ای استخوان گیجگاهی، حاشیه های رها و متصل باهم تلاقی می کنند و با تقاطع دیگری، به سمت جلو امتداد دارند تا برای زوائد و برجستگی های قدامی و خلفی کلینوئید ثابت نگه داشته شوند. تا خط میانی سطح فوقانی آن، حاشیهٔ خلفی falx cerebri اتصال یافته است. چادرینه نیمکره های مغزی را حمایت کرده و آن ها را از بخش تحتانی مغز جدا می نماید. زمانی که فشار اضافی در حفره جمجمه ای به وجود آید، بافت مغزی ممکن است در مقابل چادرینه فشرده شده یا اینکه به سمت پایین جابجا گردد، که این فرایند فتق یا بیرون زدگی مغز نامیده می شود.