سبزواری هادی

سبزواری، هادی (سبزوار ۱۲۱۲ـ ۱۲۸۹ق)
سبزواری، هادی
(متخلص به: اسرار و مشهور به حاج ملا هادی سبزواری) فیلسوف، عارف، فقیه امامی. بنا به زندگی نامۀ خودنوشتش، در هفت یا هشت سالگی به تحصیل صرف و نحو پرداخت. به دلالت عموزاده اش حاج ملا حسین سبزواری در ۱۰سالگی به مشهد رفت و در طی اقامتی ۱۰ساله، علوم عربی، فقه و اصول و اندکی ریاضی و منطق را نزد وی آموخت. سپس برای کسب علوم عقلی راهی اصفهان شد و حدود هشت سال در آن جا ماند؛ پنج سال نزد ملا اسماعیل اصفهانی و حدود سه سال نزد ملا علی نوری علوم عقلی را فراگرفت و فقه را نیز نزد آقا محمدعلی نجفی خواند. سپس به مشهد بازگشت و پنج سال به تدریس حکمت و اندکی فقه و تفسیر پرداخت. در بازگشت از زیارت خانۀ خدا، جهت مداوا و تهذیب نفس، سه سال در مدرسۀ حاج محمد ابراهیم خان در کرمان به خدمتکاری مشغول شد. آنگاه به زادگاهش سبزوار برگشت و تا پایان عمر، نزدیک به ۳۰ سال، به تدریس اشتغال ورزید. حوزۀ درسی حکیم سبزواری که همواره با تهذیب اخلاق همگام بود، از پرآوازه ترین حوزه های درسی علوم عقلی در قرون اخیر بوده است. آخوند ملا حسینقلی همدانی، میرزا عباس حکیم دارابی، میرزا نصرالله قمشه ای، وثوق الحکما ابراهیم سبزواری، میرزا اسماعیل سبزواری و آقا میرزا حسین سبزواری از تربیت یافتگان این حوزه اند. سبزواری با آن که شارح حکمت متعالیۀ صدرایی است، ولی به واسطۀ دقت نظر، قدرت استدلال و اسلوب بیان، آثارش گاه بر آثار ملاصدرا ترجیح دارد و از همین رو شرح منظومۀ حکمت او، مهم ترین مدخل فهم حکمت متعالیه به شمار می آید. سبزواری در پاره ای از مباحث همچون برهان تضایف در اتحاد عاقل و معقول، اتحاد مادّه و صورت، و بقای موضوع در حرکت جوهری، آرای خاصی در مقابل رأی ملاصدرا ابراز داشته است. از آثارش: شرح مثنوی مولوی؛ اسرارالحکم در فلسفه به فارسی؛ شرح دعاء صباح؛ شرح دعاء جوشن کبیر؛ نبراس در اسرار عبادات؛ حواشی بر اسفار؛ شرح شواهدالربوبیة؛ منظومه؛ شرح منظومۀ منطق و حکمت (اللئالی المنتظمة و غررالفرائد) که بر آن بیش از شصت حاشیه و شرح نگاشته اند.