سبزه میدان

سبزه میدان (تهران). خطا در ایجاد بندانگشتی: تصویر از نوع پشتیبانی نشده
سبزه میدان
سبزه میدان
سبزه میدان
سبزه میدان
سبزه میدان
جنوب میدان ارگ و شرق خیابان پانزده خرداد. از دورۀ زندیان تا اواسط دورۀ قاجار، برای تأمین نیاز اهالی تهران در آن سبزی کشت می شد. از این رو، به سبزی میدان شهرت داشت که به مرور به سبزه میدان تبدیل شد. ورودی مردم به ارگ سلطنتی بود. روزها برای تسهیل در رفت وآمد، یک پل تخته ای روی خندق جنوبی ارگ می زدند، به این سبب به میدان تخته پل نیز شهرت داشت. در دورۀ فتحعلی شاه، مسجد شاه (مسجد امام خمینی کنونی) در سبزه میدان احداث شد. در سبزه میدان یک چوبه دار (قاپُق) نصب شده بود و مجرمان در آن جا به دار آویخته می شدند. ازجملۀ آن ها هفت نفر بابی بودند که به اتهام ترور ناصرالدین شاه اعدام شدند. کسبۀ کم مایه مانند جگرکی ها، نعل بندها و مرغ فروش ها در سبزه میدان به کار اشتغال داشتند. در ۱۲۶۸ق، آن جا را که بسیار آلوده و بدمنظر شده بود، به دستور امیرکبیر با دو طبقه مغازه در دورتادور، تجدید بنا کردند و از سه طرف شرق، غرب و جنوب به بازار راه دادند. مغازه ها تاق ضربی و یک ورودی مثلثی شکل کاشی کاری داشتند. کف میدان سنگ فرش بود و یک حوض بزرگ مستطیل پر از غاز و اردک در وسط داشت که اطراف آن درخت کاری شده بود. در مدخل میدان به بازار، دروازه ای سنگی بود که دو برج کاشی کاری داشت و سردر کاشی کاری آن با تصویر سربازان مسلح در اندازه های طبیعی تزیین شده بود. بالای سردر پرچم های ایران در اهتزار بود. سبزه میدان، مرکز مهم تجاری شده بود و اروپایی ها به خصوص ایتالیایی ها در آن به تجارت اشتغال داشتند. معروف ترین مغازه های آن که در حکم دکترهای علفی بودند، عطاری ها به شمار می رفتند. دالان گبرها در غرب سبزه میدان بود و دیگر کسبۀ مهم آن سلمانی های دوره گرد بودند. در جنوب غربی آن در انتهای بازار توتون فروش ها، مجمع الصنایع قرار داشت. تراموای اسبی تهران یک ایستگاه در سبزه میدان داشت. قورخانه تهران در سبزه میدان بود و در دورۀ مظفرالدین شاه، ادارۀ بلدیه (شهرداری) در آن جا تأسیس شد. بازار مکارۀ تهران که هر سال در ماه رمضان در صحن امامزاده زید تشکیل می شد، پس از تجدید بنای سبزه میدان، در آن جا برپا می شد. سبزه میدان از مراکز مهم عزاداری ماه های محرم و صفر در تهران بود. در دورۀ رضاشاه پهلوی با احداث خیابان بوذرجمهری، حجره های شمالی سبزه میدان تخریب شدند و به جای آن ها دو طبقه در قسمت های دیگر میدان افزودند. در همان زمان، چلوکبابی شمشیری در قهوه خانه ای قدیمی در سبزه میدان دایر شد که شهرت بسیار یافت و هنوز دایر است. امروزه در محوطۀ سبزه میدان، دو آب نما با دو مجسمۀ بزرگ از قو، دو باغچه و بازار زیرزمینی طلا و جواهر تهران وجود دارد.

سبزه میدان (در شهرستان ها). نام محله ها و میدان هایی در چند شهر ایران. سبزه میدانِ آمل، در گرجی محله یا آسیاب سر است. در دورۀ قاجار متصل به باغ شاه آمل بود و ناصرالدین شاه آن جا را به حاجی محمدحسن خان امین الضرب واگذار کرد. مزار میر قوام الدین مرعشی، سرسلسلۀ سادات مرعشی، در آن جا قرار دارد. سبزه میدانِ اصفهان، که بازار سبزی و تره بار بود. در دورۀ صدارت امیرکبیر بنای باشکوهی معروف به عمارت میدان برای دادوستد در آن جا ساخته شد. سبزه میدانِ بابل، محله ای در خارج شهر بود و تا ۱۳۱۰ش بقایای عمارت های باغ شاه از دوره های صفویه و قاجاریه در جزیرۀ وسط مرداب آن که پوشیده از گل های نیلوفر آبی و پرندگان گوناگون بود، وجود داشت. در آن سال هنگام اجرای طرح جدید شهر بابل، در شرق مرداب که خشک شده بود، زمین ورزش شهر بابل و در غرب آن خانه های مسکونی ساخته شد. سبزه میدان بابل تا پیش از مشروطیت محل اعدام بود. سبزه میدانِ بهشهر، که در اواخر دورۀ ناصرالدین شاه قاجار محلی مخروبه بود. سبزه میدانِ تبریز، که در مرکز محلۀ حکم آباد، و بازار سبزی و تره بار بود. سبزه میدانِ تنکابن، در دهکدۀ خرم آباد و از سبزه میدان های بزرگ شمال ایران بود. در دورۀ قاجار، در شمال و غرب و جنوب شرقی آن باغ و عمارت های اعضای خاندان سپهدار اعظم تنکابنی (خلعت بری) و یک کاروان سرا قرار داشت. در دورۀ رضاشاه پهلوی، با احداث جادۀ خرم آباد به تنکابن، عمارت های سپهدار دو قسمت شد؛ زمین های سمت چپِ جاده به دست اشخاص مختلف افتاد و در آن ها خانه سازی صورت گرفت و در بخشی از بناهای سمت چپ نیز مؤسسۀ کشاورزی و دبیرستان سنایی تأسیس شد. از بناهای قدیمی سبزه میدان تنکابن، عمارت دیوان خانه در جنوب شرقی خرم آباد باقی است. سبزه میدان رشت، واقع در غرب شهر و در محدودۀ خیابان های علم الهدی، استادسرا و ۲۲ بهمن. در آغاز سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، نخستین مدرسه در رشت به سبک نوین با نام مظفریه در سبزه میدانِ شهر تأسیس شد که پس از تغییرات بسیار، هم اکنون ادارۀ آموزش و پرورش گیلان است. در دورۀ انقلاب مشروطیت، کمیتۀ سِری رشت در خانۀ میرزا یوسف در محلۀ سبزه میدان تشکیل شد. در همان دوره در عمارت دیگری ادارۀ نظمیۀ ملی گیلان تشکیل شده بود. این عمارت در دورۀ پهلوی برای توسعۀ باغ سبزه میدان که سپهدار تنکابنی در اواخر دورۀ قاجار ساخته بود، تخریب شد. این باغ که در اواخر دورۀ قاجار محلۀ ادارۀ پست و تلگراف بود، پس از تخریب و گسترش، باغ ملی نام گرفت و امروز پارک سبزه میدان است. در ۱۳۰۱ش هتلی به سبک اروپایی در سبزه میدان دایر شد. از بناهای مهم مجاور سبزه میدان رشت، مسجد لاکانی و کتابخانه ملی رشت است. سبزه میدان ساری، که در ۲.۵کیلومتری باغ شاه ساری قرار داشت. در اوایل دورۀ پهلوی پوشیده از چمن و دور آن نرده کشی شده بود، و در اطراف آن اداره های دولتی دارالحکومه، نظمیه، مالیه، تلگراف خانه و پست خانه قرار داشت. سبزه میدان لاهیجان، در شرق شهر لاهیجان و نزدیک محلۀ اردوبازار قرار دارد. در شرق آن کوه های جنگلی و زیبای شاه نشین و در پای کوه استخری است که در قدیم در جزیره ای در وسط آن کاخ حاکم لاهیجان قرار داشت. در اوایل دورۀ صفوی باغی با نام پیش قلعه و متعلق به خان احمد لاهیجی بود. در ۱۰۰۰ق شاه عباس صفوی اول در سفری به لاهیجان باغ و کاخ آن را ویران کرد و زمینِ ۲هزار جریبی آن را به میدان بازی چوگان و قپق اندازی اختصاص داد. این زمین که در دورۀ قاجار به سبزه میدان شهرت یافت تا ۱۳۳۰ش به همان شکل باقی بود. در آن سال ساختمان های اداری و مسکونی در آن احداث شد. سبزه میدان لنگرود، میدانی در لنگرود است که بنای خانۀ منجم باشی، مشرف بر آن است و در گذشته وسیع تر بود. سبزه میدان همدان، که بازار میوه و تره بار بود.