سانْسکریت، ادبیات (Sanskrit, Literature)
بخش عمدۀ ادبیات باستانی هند به زبان سانسکریت و بخش کمی نیز به پراکریت(گویش بومی سانسکریت) نگارش یافته است. تاریخ ادبیات هند به دو دوره تقسیم می شود: ۱. دورۀ ودایی (ح ۱۸۰۰ـ۲۰۰پ م) که وداهای چهارگانه (کتاب های دانش)، کهن ترین آثار مقدس هندو، تصنیف می شوند. این کتاب ها عبارت اند از ریگ ـ ودا، شامل ۱۲۰۸ سرود نیایش در ستایش خدایان؛ یَجور ـ ودا، مشتمل بر سرودها و مناجات مذهبی؛ ساماودا، مشتمل بر مناجات و آداب مذهبی؛ اَتَروا ـ ودا، شامل سرودهای نیایش و طلسمات. در فاصلۀ ۹۰۰ـ۷۰۰پ م برهمنه ها پدید آمدند که تفسیرهای وداها به نثر و احتمالاً کهن ترین آثار منثور هندی به سانسکریت اند. سپس، اوپانیشادهاتألیف شدند که مشتمل بر ۱۰۸ رساله در تفسیر فلسفی و عرفانی وداهایند. آخرین نمونۀ ادبیات ودایی سوتراهایند که مشتمل بر کلمات قصار و سخنانی فوق العاده کوتاه در باب مناسک دینی اند. در همین دوره پانینی(قرن ۴پ م) دستور زبان کم نظیرش، اشتادهیایی، را به سانسکریت تألیف می کند. ۲. دورۀ سانسکریت (ح ۲۰۰پ م ـ ۱۱۰۰م) که ادبیات سانسکریت کلاسیک با جنبه های غیردینی و بیشتر منظوم شکوفا می شود. نمونۀ معروف آن منظومه های حماسی مهابهاراتا(ح ۲۰۰پ م ـ ۲۰۰م) و رامایانا(ح ۳۰۰پ م ـ۲۰۰م) است. مهابهاراتا، که تألیفش را به ویاسا، حکیم هندی، نسبت می دهند، بلندترین منظومۀ حماسی جهان و مشتمل بر هجده کتاب است که افسانه ها یا پورانارا دربرمی گیرد. موضوع اصلی منظومه جنگ های کوروهاو پاندوهاو پیروزی های کریشناو آرجونااست. بهاگاواد گیتانیز از نمونه های افزوده شده به این منظومه است. منظومۀ بلند دیگر رامایانا، سرودۀ والمیکی، شاعر هندی، مشتمل بر هفت کتاب است. موضوع این منظومه زندگی و جنگ های راما(از شاهان اساطیری هند) و همسرش سیتااست. رامایانا خاستگاه بسیاری از منظومه های بزمی و درباری هند بوده است. ازجمله سرایندگان این منظومه ها در فاصلۀ قرن های ۱ تا ۱۱م عبارت اند از اَسواگوسا، بهاراوی، مگ ها، کوماراداساو کالیداسا(قرن ۵م). از دیگر آثار دورۀ سانسکریت قصه ها و افسانه های عامیانه است که بیشتر جنبۀ تعلیمی دارند و اکثراً در شکل فابل تألیف شده اند. نمونۀ آن کتاب پنچتنترا(پنج کتاب) است که داستان از زبان حیوانات نقل می شود. نثر کتاب با نظم آرایش یافته است. نمونۀ دیگر کتاب هیتوپادساشامل چهار کتاب و ۴۳ حکایت است. تقریباً همۀ مجموعه های قصه ها را سومادوادر مجموعۀ عظیم کتهاسریشاگرهدر قرن ۱۱م گردآورده است. شاعران هند باستان اشعار غنایی نیز به سانسکریت سرودند. ازجملۀ آنان می توان کالیداسا، سرایندۀ مگادوتا(پیک ابر)؛ و جایادِوا(قرن ۱۲م)، آخرین نام بزرگ در شعر سانسکریت را نام برد. اثر مهمش گیتاگوویندا(آوازهای گاوچران)، شعری غنایی دربارۀ کریشنا است. خاستگاه نمایش نامه های سانسکریت سرودهای ریگ - ودا است. این نمایش نامه ها که بیشترشان بعد از قرن ۴م تألیف شده اند، پایانی خوش دارند و در آن ها غم و شادی به هم آمیخته اند. معروف ترین نمایش نامه نویس هندی نیز کالیداسا، مشهور به «شکسپیر هند» است. نمایش نامۀ منظوم تمثیلی وی شاکونتالا(ح ۵۰۰م)، از عالی ترین آثار نمایشی جهان است. برخی دیگر از نمایش نامه نویسان عبارت اند از بهاسا(قرن ۳م)، نخستین نمایش نامه نویس شناخته شدۀ سانسکریت؛ سودراکا(قرن ۵م) و بهاسا (قرن ۷م).
بخش عمدۀ ادبیات باستانی هند به زبان سانسکریت و بخش کمی نیز به پراکریت(گویش بومی سانسکریت) نگارش یافته است. تاریخ ادبیات هند به دو دوره تقسیم می شود: ۱. دورۀ ودایی (ح ۱۸۰۰ـ۲۰۰پ م) که وداهای چهارگانه (کتاب های دانش)، کهن ترین آثار مقدس هندو، تصنیف می شوند. این کتاب ها عبارت اند از ریگ ـ ودا، شامل ۱۲۰۸ سرود نیایش در ستایش خدایان؛ یَجور ـ ودا، مشتمل بر سرودها و مناجات مذهبی؛ ساماودا، مشتمل بر مناجات و آداب مذهبی؛ اَتَروا ـ ودا، شامل سرودهای نیایش و طلسمات. در فاصلۀ ۹۰۰ـ۷۰۰پ م برهمنه ها پدید آمدند که تفسیرهای وداها به نثر و احتمالاً کهن ترین آثار منثور هندی به سانسکریت اند. سپس، اوپانیشادهاتألیف شدند که مشتمل بر ۱۰۸ رساله در تفسیر فلسفی و عرفانی وداهایند. آخرین نمونۀ ادبیات ودایی سوتراهایند که مشتمل بر کلمات قصار و سخنانی فوق العاده کوتاه در باب مناسک دینی اند. در همین دوره پانینی(قرن ۴پ م) دستور زبان کم نظیرش، اشتادهیایی، را به سانسکریت تألیف می کند. ۲. دورۀ سانسکریت (ح ۲۰۰پ م ـ ۱۱۰۰م) که ادبیات سانسکریت کلاسیک با جنبه های غیردینی و بیشتر منظوم شکوفا می شود. نمونۀ معروف آن منظومه های حماسی مهابهاراتا(ح ۲۰۰پ م ـ ۲۰۰م) و رامایانا(ح ۳۰۰پ م ـ۲۰۰م) است. مهابهاراتا، که تألیفش را به ویاسا، حکیم هندی، نسبت می دهند، بلندترین منظومۀ حماسی جهان و مشتمل بر هجده کتاب است که افسانه ها یا پورانارا دربرمی گیرد. موضوع اصلی منظومه جنگ های کوروهاو پاندوهاو پیروزی های کریشناو آرجونااست. بهاگاواد گیتانیز از نمونه های افزوده شده به این منظومه است. منظومۀ بلند دیگر رامایانا، سرودۀ والمیکی، شاعر هندی، مشتمل بر هفت کتاب است. موضوع این منظومه زندگی و جنگ های راما(از شاهان اساطیری هند) و همسرش سیتااست. رامایانا خاستگاه بسیاری از منظومه های بزمی و درباری هند بوده است. ازجمله سرایندگان این منظومه ها در فاصلۀ قرن های ۱ تا ۱۱م عبارت اند از اَسواگوسا، بهاراوی، مگ ها، کوماراداساو کالیداسا(قرن ۵م). از دیگر آثار دورۀ سانسکریت قصه ها و افسانه های عامیانه است که بیشتر جنبۀ تعلیمی دارند و اکثراً در شکل فابل تألیف شده اند. نمونۀ آن کتاب پنچتنترا(پنج کتاب) است که داستان از زبان حیوانات نقل می شود. نثر کتاب با نظم آرایش یافته است. نمونۀ دیگر کتاب هیتوپادساشامل چهار کتاب و ۴۳ حکایت است. تقریباً همۀ مجموعه های قصه ها را سومادوادر مجموعۀ عظیم کتهاسریشاگرهدر قرن ۱۱م گردآورده است. شاعران هند باستان اشعار غنایی نیز به سانسکریت سرودند. ازجملۀ آنان می توان کالیداسا، سرایندۀ مگادوتا(پیک ابر)؛ و جایادِوا(قرن ۱۲م)، آخرین نام بزرگ در شعر سانسکریت را نام برد. اثر مهمش گیتاگوویندا(آوازهای گاوچران)، شعری غنایی دربارۀ کریشنا است. خاستگاه نمایش نامه های سانسکریت سرودهای ریگ - ودا است. این نمایش نامه ها که بیشترشان بعد از قرن ۴م تألیف شده اند، پایانی خوش دارند و در آن ها غم و شادی به هم آمیخته اند. معروف ترین نمایش نامه نویس هندی نیز کالیداسا، مشهور به «شکسپیر هند» است. نمایش نامۀ منظوم تمثیلی وی شاکونتالا(ح ۵۰۰م)، از عالی ترین آثار نمایشی جهان است. برخی دیگر از نمایش نامه نویسان عبارت اند از بهاسا(قرن ۳م)، نخستین نمایش نامه نویس شناخته شدۀ سانسکریت؛ سودراکا(قرن ۵م) و بهاسا (قرن ۷م).
wikijoo: سانسکریت،_ادبیات