سام یکم

سام یکم یا سامس یکم پادشاهی از دودمان اَروَندی در سرزمین های سوفنه و کوماژن بود که در حدود ۲۶۰ سال پیش از میلاد حکومت می کرد. اروندی ها پادشاهان ایرانی تبار ساتراپی ارمنستان شاهنشاهی هخامنشی بودند.
نام «سام» ( در متون غربی به صورت Sames I یا Samos I ) احتمالاً از نام اوستایی ساما، پدر پهلوان اوستایی زال گرفته شده است که نشان دهنده رواج آداب و رسوم دینی یا حماسی ایرانیان در میان اروندیان است. [ ۱]
پادشاهی سوفنه توسط سلسله ایرانی تبار اروندی اداره می شد که از نسل اَروَند یکم، نجیب زاده باختری بودند که داماد شاهنشاه هخامنشی اردشیر دوم ( ۳۵۸ تا ۴۰۴ ) بود. [ ۲] به گفته نویسنده یونانی استرابون ( متوفی ۲۴ پس از میلاد ) در کتاب جغرافی او، سوفنه نخستین بار به عنوان یک پادشاهی جداگانه تحت نظارت زریر ظهور کرد. زریر از سوی پادشاه سلوکی، آنتیوخوس سوم ( ۲۲۲ تا ۱۸۷ پ. م ) گمارده شده بود. وی همچنین می افزاید که پس از شکست آنتیوخوس سوم در برابر رومیان، زریر اعلام استقلال کرد. [ ۳] با این حال این گزارش به شدت با شواهد کتبی و سکه شناسی در تناقض است. [ ۲] [ ۳] سوفنه به احتمال زیاد به عنوان پادشاهی متمایز در قرن ۳ پیش از میلاد، در خلال کاهش تدریجی نفوذ سلوکیان در خاور نزدیک و انشعاب سلسله اروندی به چندین شاخه ظهور کرد. سه فرمانروای متعلق به شاخه های مختلف اروندی، سام یکم، آرشام یکم و خشایارشا سوفن بر بخش غربی ارمنستان بزرگ، شاید از کوماژن تا ارزنین، حکومت می کردند. [ ۳]
مدتی قبل از ۲۴۵ پیش از میلاد، سام یکم شهر سام شاد ( سامسات امروزی ) را در محل قبلی شهر نوهیتی کوموه بازسازی کرد. [ ۱]
او ممکن است این شهر را به منظور تثبیت ادعای خود بر این منطقه ساخته باشد؛ رویه ای رایج در میان دودمان های های ایرانی و یونانی تبار ، مانند پادشاهی کاپادوکیه، پادشاهی پونتوس، اشکانیان و ارمنیان. [ ۴] معماری این شهر مشتقی از معماری ایرانی هخامنشی بود، همانند دیگر بناهای اروندی در ارمنستان بزرگ. [ ۵] نامگذاری شهر به صورت سام شاد ( فارسی میانه *Sāmašād؛ پارسی باستان *Sāmašiyāti - ) به معنی «شادی» سام. یک رویه اروندی و بعدها ارتخشی ( آرتاشسی ) بود که سبک غالب سلطنتی هخامنشی را به یاد می آورد. [ ۶] سام شاد یکی از مهم ترین اقامتگاه های سلطنتی پادشاهان اروندی سوفن بود. [ ۱]