سال بی تابستان

سال بی تابستان ( به انگلیسی: Year Without a Summer ) ( که همچنین با نام های سال فقر، سالی که تابستان نبود و هزار و هشتصد و یخ بزن بمیر و سال بدون خورشید شناخته می شود ) [ ۱] عنوانی است که به سال ۱۸۱۶ میلادی گفته می شود. در این سال به دنبال انفجار کوه آتشفشان تامبورا در اندونزی و وارد شدن مقادیر عظیمی از گازهای غیرعادی به جو زمین، نوسان های شدیدی در آب و هوای مناطق وسیعی از جهان رخ دادند که در تاریخ کم نظیر هستند و دمای هوا در سراسر جهان به ۰٫۴–۰٫۷ تغییر درجه سلسیوس ( ۰٫۷–۱ تغییر درجه فارنهایت ) . [ ۲] کاهش یافت. در این سال سرمای شدیدی بر سرزمین های گسترده ای در سراسر زمین حاکم شد که موجبات قحطی و کشتار مردم آن نواحی را فراهم آورد و به همین سبب این سال را «سال بی تابستان» نامیدند.
در سال ۱۸۱۵ در جزیرهٔ سومباوا از کشور اندونزی، در کوه آتشفشانی به نام تامبورا، انفجاری بزرگ روی داد که بر اثر انفجار و سونامی های حاصل از آن چیزی در حدود صد هزار نفر از مردم که در اطراف آن منطقه بودند کشته شدند. این بزرگ ترین انفجار آتشفشانی در ده هزار سال گذشته بود. شدّت این انفجار ده برابر شدّت انفجار کوه سنت هلنز و معادل شدّت انفجار شصت هزار بمب هسته ای به اندازهٔ پسرک ( بمبی هسته ای که بر فراز هیروشیما افتاد ) بود.
آن روزها اخبار این گونه حوادث چندان سریع به گوش جهانیان نمی رسید. در لندن، نشریه تایمز، هفت ماه پس از واقعه داستانی کوتاه در آن مورد چاپ کرد که در اصل نامه ای از یک بازرگان بود. امّا در این هنگام، اثرات انفجار کوه تامبورا تدریجاً در جاهای دیگر احساس می شد. چیزی در حدود ۳۶ مایل مکعب خاکستر، گرد و خاک سنگریزه همراه با دود، جو را پوشانده بود، و مانع رسیدن نور خورشید به سطح زمین می شد. ازاین رو زمین بسیار سرد شده بود. غروب ها به طرزی غیر عادّی، رنگارنگ و متمایل به سرخ شده بودند به طوری که ج. م. و. ترنر نقاش، جلوه های آن را در نهایت وجد و شادی مجسّم می ساخت، امّا بخش بزرگی از زمین به زیر پرده ای تاریک و توان فرسا فرورفت؛ تاریکی ای که الهام بخش لرد بایرون در سرودن قصیده زیر شد:
رؤیایی به سر داشتیم، که آنچنان هم رؤیا نبود.
خورشید درخشنده خاموش گشت و ستارگان پراکنده شدند…
شعر تاریکی از لرد بایرون
سال ۱۸۱۶ به سال بی تابستان معروف شد. رشد محصولات کشاورزی در همه جا متوقّف شد. در ایرلند، یک گرسنگی و به دنبال آن بیماری همه گیر تیفوئید موجب مرگ ۶۵٬۰۰۰ نفر شدند. مردم نیو انگلند آن سال را به زبان انگلیسی Eighteen Hundred and Froze to Death ( هزار و هشتصد و یخ بزن بمیر ) نامیدند. یخبندان بامدادی تا اواخر خرداد ادامه یافت و هیچ بذری نرویید و جوانه نزد. دام ها که بی علوفه مانده بودند یا می مردند یا می بایست زودتر از موعد به کشتارگاه فرستاده می شدند. سال ۱۸۱۶ از هر جهت یک سال هولناک بود. با این حال، از دمای زمین فقط به اندازهٔ ۰٫۴ تا ۰٫۷ درجهٔ سلسیوس[ ۳] کاسته شد.