ساعت ماسه ای. [ ع َ ت ِ س َ / س ِ ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) اسبابی که در آن به کمک ماسه نرم وقت را اندازه توان گرفت. و آن دو شیشه گلابی شکل چسبیده بهم بود که میان آن دو، راه باریکی بود و در یکی از آن دو، ریگ یا ماسه ( یا یک ماده رقیق ) میریختند و در مدت 24 ساعت یا یک ساعت ریگها از سوراخ میانی بتدریج از قسمت بالابپائین میریخت و در مدت معین قسمت بالای شیشه خالی میشد آنگاه شیشه را وارونه میکردند. بعدها این ظرف راتکمیل کردند و مدرج ساختند بطوری که پرشدن ظرف تا حد هر ساعت را نشان دهد. رجوع به مقاله «ساعت » ترجمه حسین پژمان مجله ارمغان سال هشتم شماره 2 و 3 اردیبهشت و خرداد 1306 ص 122 شود. ساعت ماسه ای گویا دریونان و رم قدیم بقدر ساعت آبی رواج نداشته ولی برعکس در قرون وسطی بسیار معمول بوده است و آن معمولاً برای تعیین مدتی کوتاه مثلاً ربع ساعت یا نیم ساعت یا یک ساعت و بندرت برای مدتی افزون تر ساخته میشد و گاهی از آن برای تعیین مدت نطق ناطقان استفاده میکردند و در این اواخر در بعضی کشورها آن را برای نگاه داشتن وقت مکالمات تلفنی بکار میبردند. ساعت رملی. ساعت ریگی. ساعت سنگی. ساعت شنی. شیشه ساعت :
از صحبت همدمان این دور خلاف
گویم سخنی اگر نگیری به گزاف
چون شیشه ساعت است پیوسته بهم
دلها همه پر غبار و روها همه صاف.خاقانی.
غم عالم فراوان است و من یک غنچه دل دارم
چسان در شیشه ساعت کنم ریگ بیابان را؟صائب تبریزی.
مشتی ز خاکپای تو یابند اگر دو چشم
عمری بهم چو شیشه ساعت بهم دهند.یحیی کاشی.
کاین جهان همچو شیشه ساعت
ساعتی زیر و ساعتی زبر است.بدخشی ( از تذکره صبح گلشن ص 56 ).
