ساسانی، هنر
صحنه شکار خسروپرویز، موزه بریتانیا
صحنه شکار خسروپرویز، موزه بریتانیا
هنر دوران ساسانیان. هنری که نمودار سلسلۀ ساسانی است با آن که میثاق اشکانیان را ترک می کند، در آثار ابتدایی اش سنّت های پیشین را تعبداً ادامه می دهد. به رغم سعی ساسانیان برای احیای سنت ها و ارزش های پارسی، میراث پارتی قابل اغماض نبود. ساسانیان خود را از نسل شاهان هخامنشی می دانستند. اردشیر اول، سرسلسلۀ ساسانیان، آیین زردشت، مذهب رسمی و دولتی، را برای عموم اجباری کرد و موبدان را به پاسداری آن گماشت. نقش برجسته ای که به دستور اردشیر اول بر فراز صخره ای حجاری شد که به سوی فیروزآباد گسترده می شود، بزرگ ترین و احتمالاً کهن ترین آثار صخره ای ساسانی است. نیز تأثیرات هنر غربی بر هنر ساسانی انکارناپذیر است؛ لیکن عناصر کهن ایرانی و آسیای غربی اساس هنر ساسانی را تشکیل می دادند، عناصری که با رجعت به سنّت های هخامنشی احیا شده بودند. هنر ساسانی از برخی ویژگی های هنر پارتی هم بهره گرفت و آن را تداوم بخشید. در هنر ساسانی بر نظم و وضوح طرح تأکید می شود؛ و وجه شاهانه غالب است ـ بازنمایی هیئت پادشاه درحال اَعمال مختلف (پیروزی، جنگ، شکار، و غیره)؛ اما کاربرد انواع نقش مایه های گیاهی و جانوری با معانی نمادین هم معمول بوده است. هنرمند ساسانی همچون پیشینیان خود همواره چکیده نگاری و نمادپردازی را بر بازنمایی واقع گرایانه ترجیح می داد. ولی طرح هایی همچون پیچک تاک، صحنه های انگورچینی و پیکرهای بال دار پیروزی را از منابع رومی برمی گرفت. موزاییک سازی که میراثی رومی است در این دوران در ایران رواج داشت. آثاری که موزاییک سازان رومی و سوریایی، ازجمله در بیشاپور، پدید آورده اند، هم رومی است و هم ویژگی های ایرانی دارد. حالت منجمد و مذهبی پیکرهای انسانی در نقش برجسته های این دوره تحت تأثیر غرب به شکل های زنده مبدل می شوند، و چین های سخت و موازی لباس حالت لوله مانند خود را ازدست می دهند و به صورت توده ای نامتقارن و متحرک درمی آیند که در زیر آن بدن دوباره جان دار می شود. در زمان ساسانیان گچبری تزیینی نیز رواج یافت. نخستین نقاشی دیواری ساسانی که در ایران ساخته شده (نیمۀ اول قرن ۴) در شوش از زیر خاک بیرون آورده شد. در اواخر عصر ساسانی، تأثیرات هند و آسیای میانه افزایش یافت. صحنه های شکار از مضامین دلخواه ساسانیان بود که دیوارنگارۀ شوش از آن جمله است. در این آثار ـ چه به صورت نقاشی و چه نقش برجسته ـ ترکیب بندی های دوبعدی اند و قصد هنرمند ارائۀ تصویری آرمانی از واقعیت است، نه بازنمایی واقعه ای خاص. هنر ساسانی هنر «ایرانی نو» است که سنّت های هخامنشی و پارتی را در خود جا می دهد. طاق، گنبد، و ایوان از مختصات معماری آن به شمار می رود، ازجمله در کاخ فیروزآباد. نقش برجسته های بزرگ صخره ای ساسانیان در فارس و در نزدیک کرمانشاه، طاق بستان، در کنار جادۀ ابریشم باقی مانده اند. ظروف سیمین ساسانیان مشهورند، و جام زرین و مینایی موسوم به تاس سلیمان، شاهکار زرگری ساسانی است. زرگران در ساختن جام از نقره بهره می بردند و آن را با زر برجسته کاری می کردند. هنر ساسانی زمینۀ بسیاری از ویژگی های هنر اسلامی را مهیا ساخت.
صحنه شکار خسروپرویز، موزه بریتانیا
صحنه شکار خسروپرویز، موزه بریتانیا
هنر دوران ساسانیان. هنری که نمودار سلسلۀ ساسانی است با آن که میثاق اشکانیان را ترک می کند، در آثار ابتدایی اش سنّت های پیشین را تعبداً ادامه می دهد. به رغم سعی ساسانیان برای احیای سنت ها و ارزش های پارسی، میراث پارتی قابل اغماض نبود. ساسانیان خود را از نسل شاهان هخامنشی می دانستند. اردشیر اول، سرسلسلۀ ساسانیان، آیین زردشت، مذهب رسمی و دولتی، را برای عموم اجباری کرد و موبدان را به پاسداری آن گماشت. نقش برجسته ای که به دستور اردشیر اول بر فراز صخره ای حجاری شد که به سوی فیروزآباد گسترده می شود، بزرگ ترین و احتمالاً کهن ترین آثار صخره ای ساسانی است. نیز تأثیرات هنر غربی بر هنر ساسانی انکارناپذیر است؛ لیکن عناصر کهن ایرانی و آسیای غربی اساس هنر ساسانی را تشکیل می دادند، عناصری که با رجعت به سنّت های هخامنشی احیا شده بودند. هنر ساسانی از برخی ویژگی های هنر پارتی هم بهره گرفت و آن را تداوم بخشید. در هنر ساسانی بر نظم و وضوح طرح تأکید می شود؛ و وجه شاهانه غالب است ـ بازنمایی هیئت پادشاه درحال اَعمال مختلف (پیروزی، جنگ، شکار، و غیره)؛ اما کاربرد انواع نقش مایه های گیاهی و جانوری با معانی نمادین هم معمول بوده است. هنرمند ساسانی همچون پیشینیان خود همواره چکیده نگاری و نمادپردازی را بر بازنمایی واقع گرایانه ترجیح می داد. ولی طرح هایی همچون پیچک تاک، صحنه های انگورچینی و پیکرهای بال دار پیروزی را از منابع رومی برمی گرفت. موزاییک سازی که میراثی رومی است در این دوران در ایران رواج داشت. آثاری که موزاییک سازان رومی و سوریایی، ازجمله در بیشاپور، پدید آورده اند، هم رومی است و هم ویژگی های ایرانی دارد. حالت منجمد و مذهبی پیکرهای انسانی در نقش برجسته های این دوره تحت تأثیر غرب به شکل های زنده مبدل می شوند، و چین های سخت و موازی لباس حالت لوله مانند خود را ازدست می دهند و به صورت توده ای نامتقارن و متحرک درمی آیند که در زیر آن بدن دوباره جان دار می شود. در زمان ساسانیان گچبری تزیینی نیز رواج یافت. نخستین نقاشی دیواری ساسانی که در ایران ساخته شده (نیمۀ اول قرن ۴) در شوش از زیر خاک بیرون آورده شد. در اواخر عصر ساسانی، تأثیرات هند و آسیای میانه افزایش یافت. صحنه های شکار از مضامین دلخواه ساسانیان بود که دیوارنگارۀ شوش از آن جمله است. در این آثار ـ چه به صورت نقاشی و چه نقش برجسته ـ ترکیب بندی های دوبعدی اند و قصد هنرمند ارائۀ تصویری آرمانی از واقعیت است، نه بازنمایی واقعه ای خاص. هنر ساسانی هنر «ایرانی نو» است که سنّت های هخامنشی و پارتی را در خود جا می دهد. طاق، گنبد، و ایوان از مختصات معماری آن به شمار می رود، ازجمله در کاخ فیروزآباد. نقش برجسته های بزرگ صخره ای ساسانیان در فارس و در نزدیک کرمانشاه، طاق بستان، در کنار جادۀ ابریشم باقی مانده اند. ظروف سیمین ساسانیان مشهورند، و جام زرین و مینایی موسوم به تاس سلیمان، شاهکار زرگری ساسانی است. زرگران در ساختن جام از نقره بهره می بردند و آن را با زر برجسته کاری می کردند. هنر ساسانی زمینۀ بسیاری از ویژگی های هنر اسلامی را مهیا ساخت.
wikijoo: ساسانی،_هنر