ساسالیوس. ( اِ ) به لغت سریانی انجدان را گویند، و آن رستنیی باشدکه صمغ آن را حلتیت گویند. و بعضی گویند انجدان رومی است و آن را کاشم رومی نیز گویند، و آن هم نوعی ازاین است ، لیکن اندکی درازتر از آن می باشد. ( برهان ) ( آنندراج ). انجدان رومی و کاشم رومی. ( الفاظ الادویه ). انغوزه. ( استینگاس ) ( ناظم الاطباء ). این کلمه در لغت نامه ها و کتب طبی بصور مختلف زیر ضبط شده است. ساسال. ( ترجمه صیدنه ) ( دزی ج 1 ص 621 ). ساسالیطس. ( ابن البیطار ج 2 ص 29 ماده حلزون ). ساسالیوس. ( برهان ) ( اختیارات بدیعی ) ( الفاظ الادویه ) ( اشتینگاس ) ( ناظم الاطباء ). سسالی. ( فهرست مخزن الادویه ) ( استنیگاس ) ( ناظم الاطباء ). سسالیوس. ( برهان ) ( اختیارات ) ( دزی ) ( استینگاس ) ( ناظم الاطباء ). سسلیوس. ( ضریر انطاکی ). سیسالی. ( اختیارات ) ( مخزن الادویه ). سیسالیوس. ( برهان ) ( ترجمه صیدنه ) ( اختیارات بدیعی ) ( الفاظ الادویه ) ( مخزن الادویه ) ( تحفه حکیم مؤمن ) ( استینگاس ) ( ناظم الاطباء ). در ترجمه صیدنه ابوریحان ذیل کلمه سیسالیوس آمده است : معنی وی چیزی که به لعاب ماند، و آن لغت رومی است ، و آنچه ازو رومی بود از نبطی خردتر بود، و بوی و طعم او تیزتر بود. رازی گوید که سیسالیوس رومی است ، و گوید در بعضی کتب چنان دیدم که او انگدان رومی است و ابن ماسویه گوید به انگدان مشابهت دارد. دیسقوریدوس او را ساسالی نام کرده است. و برگ او ببرگ رازیانه شبیه بود. و برگ ساسال سطبرتر بود، و او راجمه بود مثل شبت ، و او را زوایا باشد و طعم او تیز باشد، و ابن ماسویه گوید او به زنجبیل مشابه بود. صفت او: ارجانی گوید گرم و خشک است در دویم و مواد را لطیف گرداند و عسرالنفس را سودمند بود و ریاح غلیظ را بشکند، و تسهیل ولادت بکند، و صرع و عسرالبول را نافع بود، و اختناق رحم و ریاح آن را و اوجاع باطنی را نافع بود، و گویند او انگدان رومی است و به آن مشابهت دارد، الا آنکه درازی و سفیدی در او زیاده بود. ( ترجمه صیدنه ابوریحان بیرونی ).در تحفه حکیم مؤمن آمده : بفارسی کاشم رومی نامند.نباتی است ، و چهار قسم می باشد گیاه یکی شبیه به رازیانه و از آن قوی تر، و قبه آن شبیه به قبه شبت ، و ثمرش انجدان که کوله پر نامند، و دراز و تندطعم ، و بیخش زیاده برشبری ، و با عطریت ، و بیخ این قسم در افعال قوی تر از سایر اجزاء است ، و یکی را برگ شبیه به لبلاب کبیر، و از آن درازتر و کوچک تر. و قبه او مثل قبه شبت و تخمش سیاه مشابه گندم و بزرگ تر از آن و تندتر و خوشبوتر از قسم اول و در افعال تخم او قوی تر ازسایر اجزاء، و یکی را برگ شبیه به برگ زیتون و درشت تر و ساقش درازتر از دو قسم اول ، و قبه او بزرگتر وثمرش عریض و بزرگ مقدار و فربه و خوشبو، و قوتش از قسم اول قوی تر و از ثانی ضعیف تر، و یکی را نبات شبیه انجدان و ثمرش سفیدتر از آن و مستدیر و دراز و قریب به آنکه دو طبقه باشد و با عطریة و تندی ، و چون مقشر کنند از آن تخمی درازتر از رازیانه و مایل به سبزی و در طعم شبیه به ترنج ظاهر گردد. و این قسم بیشترمعمول است. و مستعمل از سیسالیوس مقشر آن است. و مجموع اقسام در دویم گرم و خشک و محلل و ملطف و مسکن دردهای باطنی و مدربول و حیض و مفتح سدد و مقوی معده و جهت صرع و عسر نفس و تقطیر بول و اخراج جنین و دردرحم و تقویت هاضمه و رفع ریاح و تقویت باه و اذابه ٔبلغم منجمد و یک مثقال او با فلفل و شراب جهت رفع مضرت هوای سرد و مداومت نه قیراط تخم او با میفختج تاده روز جهت گرده و لعوق قسم اخیر با عسل جهت رفع درد سینه و شش و سرفه کهنه و امراض گرده و مثانه نافعو مضر محرورین و مصلحش کتیرا و اکثار او مضر جگر و مصلح او زرشک و قدر شربتش یک مثقال و بدلش انجدان است. ( تحفه حکیم مؤمن ). بغدادی گفته که غیر کاشم است و غلط کرده کسی که کاشم دانسته و شیخ الرئیس در مبحث استسقا گفته که انجدان رومی است ، بالجمله از ادویه است که در ماهیت آن اختلاف و اصح اقوال آن است که نباتی است و چهار قسم میباشد. ( از مخزن الادویه ). در اختیارات بدیعی در ذیل سیسالیوس آمده : سیسالیوس را سیسالی گویند و سسالیوس و سیسالیوس هم خوانند و طردیلون نیز گویند و آن تخم انجدان رومی است و کاشم رومی نیز خوانند و ترکان سیسالیوس را ستیک گویند و در ماست نیز میریزند و میخورند ومانند انجدان بود لیکن درازتر از وی بود اندکی و بغایت سفید بود و آنچه رومی بود بهتر آن بود که ورق آن کوچک بود و بیخ آن خوشبوی بود و صمغ آن حلتیت طیب بود و تخم آن را کاشم خوانند و سیسالیوس هم گویند. و طبیعت آن گرم و خشک بود در دویم محلل و ملطف بود و دردهای اندرونی را ساکن گرداند و بلغم بسته بگدازاند و گویند چون چهارپایان بیاشامند نتاج ایشان زیادة شود و چون با شراب بیاشامند منع ضرر سرما بکند در سفرها، و درد پشت را سود دهد و مصروع را بغایت مفید بود و مقدار مستعمل از وی یک درم بود و ربو و ضیق النفس و سعال مزمن را نافع باشد خاصه تخم وی و بیخ وی و چون با عسل بسرشند و لعق کنند. و وی معده را نیکو بود و مغص ریحی را نافع بود و سده بگشاید و زائیدن آسان کند همه حیوانات را. و عسرالبول را و اختناق و درد گرده و مثانه را نافع باشد در ریاح خاصره و حالبین سود دهد. و گویند بدل وی خردل سپید بود و گویند انجدان طیب مثل آن و بسیار از وی مستعمل کردن مضعف جگر باشد و مصلح وی عصاره زرشک باشد. ( اختیارات بدیعی ).
