سازهای زهی
فرهنگستان زبان و ادب
پیشنهاد کاربران
سازهای زهی یا زه صداها آن رده ای از سازها هستند که در آن ها صدا از لرزش زه یا تار یا سیم به وجود می آید. معمولاً با زخمه زدن یا ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی این زه ها صدای دلخواه از ساز درمی آید. سازهای زهی را به صورت های مختلف بخش بندی نموده اند.
... [مشاهده متن کامل]
زه صداها به دو دستهٔ زخمه ای و مرکب بخش می شوند.
در قدیم به آلات موسیقی سیمی و زهی ذوات الاوتار می گفته اند. ذوات الاوتار دو نوع بوده یکی آن که مثل چنگ و قانون و سنتور برای هر صدایی یکی سیم روی ساز بسته می شده و در روی آن رشته ها انگشت نمی گذارده اند. نوع دوم آن هایی است که روی رشته ها که هر یک را وتر می نامیدند، انگشت های دست چپ تکیه می کرده، مانند عود ( ساز ) ، رباب، تنبور. به اصطلاح دیگر آن هایی که نغمهٔ آن ها از مطلقات حاصل شود و نوع دیگر آنهایی که نعمهٔ به مطلق و گرفت ایجاد گردد.
• بربط ها lutes خانواده ای از زه صداهای مرکب مقید که زه های آن ها به موازات صفحهٔ ساز کشیده می شود.
• چنگ ها harps: دسته ای از زه صداهای مرکب مطلق که زه های آن ها عمود بر صفحهٔ ساز کشیده می شود.
• مَعازف zithers: خانواده ای از زه صداها با محملی به شکل های مختلف برای زه ها با یا بدون تشدیدکننده که در آن ها تشدیدکننده درصورت وجود، الزاماً جزء جدایی ناپذیر ساز به شمار نمی آید.
• زه chord: رشته ای از جنس های مختلف که در سازهای زهی بین دو نقطه ثابت می شود و بر اثر ارتعاش، صوت موسیقایی ایجاد می کند.
• صفحهٔ زیر back: قسمت زیرین یا پشتی جعبهٔ صوتی سازهای زهی
• خَرَک bridge یا ponticello: قطعهٔ کوچکی که زه ها را از صفحهٔ صوتی بالاتر نگه می دارد.
• پاشنه frog یا heel: بخشی از کمانهٔ سازهای زهی که در دست نوازنده قرار می گیرد
• دکمه button: قطعهٔ کوچکی در انتهای سازهایی مانند ویلن که سیم ها را به حالت کشیده نگه می دارد
• گُل یا شبکه rose :روزن های صوتی، معمولاً به شکل گُل، که بر روی صفحهٔ سازهای زهی، به ویژه خانوادهٔ بربط ها، ایجاد می شود تا بین هوای داخل جعبهٔ صوتی و هوای خارج ساز ارتباط برقرار شود.
• زخمه یا مضراب plectrum, pick: ابزاری که برای زخمه زدن به سازهای زهی به کار می رود.
• گرفت، اصطلاحی بوده است به معنی گرفتن پرده یا انگشت گذاری روی سیم. گرفت در برابر مطلق یا دست باز سیم بوده است. وقتی انگشت بر سیم تکیه نکند، دست بازمی گفته اند و وقتی یکی از انگشتان دست چپ نوازنده روی سیم تکیه کند، گرفت می شود.
• برِ دسته sul tasto, sulla tasteria: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهی با حرکت کمانه در نزدیکی یا بر روی رودسته
• برِ خرک sul ponticello: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیکی خرک
• بیخِ خرک extreme sul ponticello: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیک ترین فاصلهٔ ممکن به خرک
• بیخِ دسته sul tasto extreme, extreme sul tasto: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیک ترین فاصلهٔ ممکن به رودسته
• دگرکوک scordatura: کوک غیرمعمول سازهای زهی
• سیم آهنگ chanterelle, cantino, melody string: زیرترین زه در ساز زهی
• منقطع détaché: اجرای نتها در سازهای زهی به طور جدا از هم
... [مشاهده متن کامل]
زه صداها به دو دستهٔ زخمه ای و مرکب بخش می شوند.
در قدیم به آلات موسیقی سیمی و زهی ذوات الاوتار می گفته اند. ذوات الاوتار دو نوع بوده یکی آن که مثل چنگ و قانون و سنتور برای هر صدایی یکی سیم روی ساز بسته می شده و در روی آن رشته ها انگشت نمی گذارده اند. نوع دوم آن هایی است که روی رشته ها که هر یک را وتر می نامیدند، انگشت های دست چپ تکیه می کرده، مانند عود ( ساز ) ، رباب، تنبور. به اصطلاح دیگر آن هایی که نغمهٔ آن ها از مطلقات حاصل شود و نوع دیگر آنهایی که نعمهٔ به مطلق و گرفت ایجاد گردد.
• بربط ها lutes خانواده ای از زه صداهای مرکب مقید که زه های آن ها به موازات صفحهٔ ساز کشیده می شود.
• چنگ ها harps: دسته ای از زه صداهای مرکب مطلق که زه های آن ها عمود بر صفحهٔ ساز کشیده می شود.
• مَعازف zithers: خانواده ای از زه صداها با محملی به شکل های مختلف برای زه ها با یا بدون تشدیدکننده که در آن ها تشدیدکننده درصورت وجود، الزاماً جزء جدایی ناپذیر ساز به شمار نمی آید.
• زه chord: رشته ای از جنس های مختلف که در سازهای زهی بین دو نقطه ثابت می شود و بر اثر ارتعاش، صوت موسیقایی ایجاد می کند.
• صفحهٔ زیر back: قسمت زیرین یا پشتی جعبهٔ صوتی سازهای زهی
• خَرَک bridge یا ponticello: قطعهٔ کوچکی که زه ها را از صفحهٔ صوتی بالاتر نگه می دارد.
• پاشنه frog یا heel: بخشی از کمانهٔ سازهای زهی که در دست نوازنده قرار می گیرد
• دکمه button: قطعهٔ کوچکی در انتهای سازهایی مانند ویلن که سیم ها را به حالت کشیده نگه می دارد
• گُل یا شبکه rose :روزن های صوتی، معمولاً به شکل گُل، که بر روی صفحهٔ سازهای زهی، به ویژه خانوادهٔ بربط ها، ایجاد می شود تا بین هوای داخل جعبهٔ صوتی و هوای خارج ساز ارتباط برقرار شود.
• زخمه یا مضراب plectrum, pick: ابزاری که برای زخمه زدن به سازهای زهی به کار می رود.
• گرفت، اصطلاحی بوده است به معنی گرفتن پرده یا انگشت گذاری روی سیم. گرفت در برابر مطلق یا دست باز سیم بوده است. وقتی انگشت بر سیم تکیه نکند، دست بازمی گفته اند و وقتی یکی از انگشتان دست چپ نوازنده روی سیم تکیه کند، گرفت می شود.
• برِ دسته sul tasto, sulla tasteria: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهی با حرکت کمانه در نزدیکی یا بر روی رودسته
• برِ خرک sul ponticello: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیکی خرک
• بیخِ خرک extreme sul ponticello: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیک ترین فاصلهٔ ممکن به خرک
• بیخِ دسته sul tasto extreme, extreme sul tasto: دستور یا شیوه ای در نواختن سازهای زهیِ زخمه ای و کمانه ای برای حرکت کمانه در نزدیک ترین فاصلهٔ ممکن به رودسته
• دگرکوک scordatura: کوک غیرمعمول سازهای زهی
• سیم آهنگ chanterelle, cantino, melody string: زیرترین زه در ساز زهی
• منقطع détaché: اجرای نتها در سازهای زهی به طور جدا از هم
