ساز عاشیقی

سازی از گروه سازهای زهیِ مضرابی. امروز در آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، قزوین و هرجا که اقوام آذری حضور داشته باشند، متداول است. این ساز را عاشیق ها می نوازند، و ساختار آن شامل یک کاسۀ طنینی ترکه ای، دسته ای بلند، نُه وتر، چند دستان، نُه گوشی، خرک، سیم گیر، شیطانک و مضرابی از پوست درخت گیلاس یا پلاستیک است. عدد نُه در باور عاشیق ها جایگاه خاصی دارد و این اعتقاد در ترکیب تعداد قطعات ساز نیز نمود یافته است. بر این اساس، تعداد ترکه های کاسۀ طنینی، تعداد وترها و تعداد دستان ها و گوشی ها، هرکدام، باید نُه تا باشد؛ البته، امروزه کاسه هایی با تعداد ترکۀ بیشتر ساخته می شود و تعداد دستان ها نیز، به ویژه در سازهایی که برای تک نوازی استفاده می شوند، گاه به ۲۲ نیز می رسد. سازهای عاشیقی آذربایجان غربی دوازده تا سیزده دستان دارد. تعداد وترهای ساز نیز در آذربایجان شرقی هشت (۳+۲+۳) و در آذربایجان غربی هفت (۳+۱+۳) است. ساز عاشیقی با تسمه ای به کتف راست نوازنده آویزان می شود. بالابان و قاوال (دایره) ازجمله سازهایی اند که در آذربایجان شرقی همراه با ساز عاشیقی نواخته می شوند اما در آذربایجان غربی ساز عاشیقی با هیچ ساز دیگری نواخته نمی شود. عاشیق، که در ضمن خواننده و داستان گوست، ساز عاشیقی را می نوازد. رپرتوار ساز عاشیقی شامل چند مقام است که هاوا نامیده می شود. ساز عاشیقی را در مجالس عروسی و شادمانی، قهوه خانۀ عاشیق لار و مجالس اُنس می نوازند.