زیستْ خوان (Niche)
محیط زیست موجود زنده. زیست خوان مفهومی است که مستقلاً وجود ندارد، بلکه دست کم سه کاربرد متداول، و کاملاً متفاوت، از این مفهوم انتزاعی و رازگونه به چشم می خورد. یکی از کاربردهای ابتدایی و کمتر رسمیّت یافتۀ اصطلاح زیست خوان عبارت بود از تشریح و توصیف نقش کارکردی یک گونه از جانداران در اجتماع، که به آن «زیست خوان التونی» (← التون، چارلز سادرلند) می گفتند. بعداً، مفهوم زیست خوان به عنوان یک محیط چند بُعدی بزرگ پای بر عرصه نهاد. در این جا هر جنبه نمایانگر کاربرد یکی از منابع (مثلاً، نوع غذا) یا نمودار تحمل یکی از شرایط زیست محیطی (مثلاً، دما) مرتبط با حیات یک گونه است. زیست خوان استفادۀ یک گونه از منابع و گسترۀ شیوع آن را نسبت به اوضاع زیست محیطی نشان می دهد که در آن می تواند دوام آورد و تولید مثل کند. این زیست خوان مفهومی است که امروزه پذیرش بسیار گسترده ای یافته است. هاچینسون این زیست خوان را به زیست خوان های «بنیادی» و «تحقق یافته» تقسیم کرد. زیست خوان تحقق یافته یکی از زیرمجموعه های زیست خوان بنیادی است، و آثار محدودکننده سایر گونه های تعامل کننده را لحاظ می کند. هر چند که در یک معنای تجریدی زیست خوان هاچینسون مفید است، به اکولوژی آسان و علمی کمک نمی کند. نظریۀ عملی تر «عملکرد بهره گیری منابع» (RUF) از زیست خوان هاچینسون ناشی شده است که در یک منبع تک بعدی متمرکز است (هر چند که می تواند چند بعدی شود). در این نظریه بر زیست خوان بسیار تأکید شده است، اما هنگام مطالعۀ رقابت بین گونه ها در بهره برداری از منابع، نیز بسیار مفید است. هر نوع زیست خوان مسائل خاص خود را دارد، اما هر کدام، به عنوان یک مفهوم تجریدی، در ارائۀ چارچوبی نظری که در آن، اکولوژی گونه ها مطالعه شود، مفید است. این که کدامیک از همه مفیدتر است، به پرسش هایی وابسته است که مطرح می شود.
محیط زیست موجود زنده. زیست خوان مفهومی است که مستقلاً وجود ندارد، بلکه دست کم سه کاربرد متداول، و کاملاً متفاوت، از این مفهوم انتزاعی و رازگونه به چشم می خورد. یکی از کاربردهای ابتدایی و کمتر رسمیّت یافتۀ اصطلاح زیست خوان عبارت بود از تشریح و توصیف نقش کارکردی یک گونه از جانداران در اجتماع، که به آن «زیست خوان التونی» (← التون، چارلز سادرلند) می گفتند. بعداً، مفهوم زیست خوان به عنوان یک محیط چند بُعدی بزرگ پای بر عرصه نهاد. در این جا هر جنبه نمایانگر کاربرد یکی از منابع (مثلاً، نوع غذا) یا نمودار تحمل یکی از شرایط زیست محیطی (مثلاً، دما) مرتبط با حیات یک گونه است. زیست خوان استفادۀ یک گونه از منابع و گسترۀ شیوع آن را نسبت به اوضاع زیست محیطی نشان می دهد که در آن می تواند دوام آورد و تولید مثل کند. این زیست خوان مفهومی است که امروزه پذیرش بسیار گسترده ای یافته است. هاچینسون این زیست خوان را به زیست خوان های «بنیادی» و «تحقق یافته» تقسیم کرد. زیست خوان تحقق یافته یکی از زیرمجموعه های زیست خوان بنیادی است، و آثار محدودکننده سایر گونه های تعامل کننده را لحاظ می کند. هر چند که در یک معنای تجریدی زیست خوان هاچینسون مفید است، به اکولوژی آسان و علمی کمک نمی کند. نظریۀ عملی تر «عملکرد بهره گیری منابع» (RUF) از زیست خوان هاچینسون ناشی شده است که در یک منبع تک بعدی متمرکز است (هر چند که می تواند چند بعدی شود). در این نظریه بر زیست خوان بسیار تأکید شده است، اما هنگام مطالعۀ رقابت بین گونه ها در بهره برداری از منابع، نیز بسیار مفید است. هر نوع زیست خوان مسائل خاص خود را دارد، اما هر کدام، به عنوان یک مفهوم تجریدی، در ارائۀ چارچوبی نظری که در آن، اکولوژی گونه ها مطالعه شود، مفید است. این که کدامیک از همه مفیدتر است، به پرسش هایی وابسته است که مطرح می شود.
wikijoo: زیست_خوان