زند وهومن یسن

زَنْدِ وُهومَن یَسْن
(به معنی تفسیر بَهْمَن یشت) کتابی به فارسی میانه در پیشگویی مکاشفه آمیز حوادث جهان از مؤلفی ناشناخته. بهمن یَشتْ نام یکی از یشت های اوستایی است که متن اوستایی آن ازمیان رفته، اما ترجمه و تفسیر (زند) بخش هایی از آن به همراه زَنْد ستودگر (سودگر) نَسک، که اصل فارسی میانۀ آن نیز در دست نیست، در کتاب زند وهومن یسن آمده است. وهومن یاوَهْمَن (بهمن) ایزد دانایی است که در متن های فارسی میانه با عقل و مکاشفه و پیشگویی ارتباطی مستقیم دارد و احتمالاً به این سبب پیشگویی هایی، که بیشتر دربارۀ رویدادهای دوره های گوناگون و آیندۀ ملت و دین ایران و ظهور سوشیانت ها و پایان جهان است، به نام وی گردآمده بوده است. متن فارسی میانۀ کتاب با پیشگویی دربارۀ چهار دورۀ جهان آغاز می شود و با شرح مفصل دربارۀ هفت دورۀ جهان ادامه می یابد. در زند وهومن یسن دو سنت تقسیم ادوار جهان، یکی به چهار و دیگری به هفت، درآمیخته و موجب آشفتگی در ترتیب زمانی دورۀ شاهی شاهان اشکانی و ساسانی شده است. نثر کتاب ساده و روان است و یک تحریر پازند و دو تحریر پارسی، یکی منثور و دیگری منظوم، از آن در دست است. صادق هدایت نخستین بار متن کتاب را از روی تصحیح و ترجمۀ انگلیسی بهرام گور انکلساریا، به فارسی امروزی برگردانده است (تهران، ۱۳۱۸ش).