زنجیره غذایی

وابستگی غذایی همه موجودات زنده به یکدیگر را می توان به حلقه های زنجیر تشبیه کرد که به آن زنجیره غذایی می گویند. در زنجیره غذایی انرژی از یک حلقه به حلقه دیگر نقل مکان می کنند. به عبارت دیگر هر موجود زنده یک حلقه را تشکیل می دهد که اگر در آغاز و در پایان زنجیره قرار نداشته باشد، انرژی لازمه به منظور استمرار زندگی را از موجود پیشین به دست می آورد، در حالی که خود ایجادکننده انرژی برای موجود بعدی است. نخستین حلقه از زنجیره غذایی را تولیدکنندگان ( گیاهان سبز و موجودات شیمیوسنتزکننده ) و حلقه های بعدی را مصرف کنندگان ( گیاه خواران و گوشت خواران ) و حلقه های پایانی را تجزیه کنندگان ( دسته ای از باکتری ها و مخمرها و غیره ) تشکیل می دهند. [ ۱]

زنجیرۀ غذایی (food chain)
در بوم شناسی، زنجیره ای که روابط تغذیه ای بین موجودات زنده در یک اکوسیستم خاص را نشان می دهد. این زنجیره نشان می دهد که کدام موجودات می خورند و کدام یک به وسیلۀ موجودات دیگر خورده می شوند. هر موجود زنده ای برای تأمین غذای خود به پایین ترین عضو بعدی این زنجیره وابسته است. با بهره گرفتن از یک هرم اعدادمی توان کاهش انرژی غذایی را در هر مرحلۀ زنجیرۀ غذایی نشان داد. هر موجود زنده در یک زنجیرۀ غذایی به زنجیره های غذایی دیگری هم می تواند متعلق باشد. اگر این رابطه را به صورت نموداری نشان دهیم، یک شبکۀ تغذیهبه دست می آید. یکی از مهم ترین جنبه های غذا این است که برای موجود زنده انرژی تأمین می کند. از این رو زنجیرۀ غذا، منبع انرژی را برای هر موجود زنده نشان می دهد. جهت پیکان در هر زنجیرۀ غذا به سوی جریان انرژی است. این نمودار نشان می دهد که انرژی به شکل غذا از خودخوراک سازها، یا تولیدکنندگان، که اساساً گیاهان و موجودات ذره بینی فتوسنتزی اند، به یک رشته از دگرخوراک سازها، یا مصرف کنندگان، منتقل می شود. دگرخوراک سازهامتشکل اند از علف خواران، که از تولیدکنندگان تغذیه می کنند؛ گوشت خواران که از علف خواران تغذیه می کنند؛ و تجزیه کنندگان، که پیکرهای مرده و فضولات تمامی چهار گروه یادشده (ازجمله خودشان) را تجزیه و آمادۀ بازیافت می کنند. زنجیره ای غذایی را تصور کنید که با علف آغاز می شود، سپس پروانه، آن گاه چرخ ریسک سرآبی، و پس از آن قرقی (باز گنجشک خوار) قرار می گیرد. این زنجیره، مانند اکثر زنجیره های دیگر، با یک گیاه سبز آغاز می شود. علت این امر آن است که گیاه، خوراک پرانرژی (کربوهیدرات) را با استفاده از انرژی نور خورشید از طریق «نورساخت» می سازد. گیاه را تولیدکننده می دانند، زیرا غذا تولید می کند. تمامی اعضای دیگر مصرف کننده اند، زیرا غذایی را مصرف می کنند که موجود زندۀ اولی ساخته است. عضو دوم، در این مورد پروانه، علف خوار است، زیرا از گیاهان تغذیه می کند. عضو سوم و اعضای بعدی گوشت خوارند. اما در واقع، موجودات زنده رژیم غذایی متنوعی دارند، و از انواع مختلف غذاها تغذیه می کنند، به طوری که زنجیرۀ غذا ساده کردن بیش از حدّ موضوع است. شبکۀ غذایی که پیچیده تر است، تنوع بیشتر روابط را نشان می دهد، اما در این جا باز تأکید می شود که انرژی از گیاهان به علف خواران و از آن ها به گوشت خواران منتقل می شود. متخصصان محیط زیست برای نشان دادن چگونگی گذار مواد سمّی و سایر اشکال آلودگی از یک جانور به جانور دیگر، و به خطرافتادن گونه های نادر، از تعبیر زنجیرۀ غذایی استفاده کرده اند. مثلاً، آفت کش دِدِت، که اکنون مصرف آن در بسیاری از کشورهای پیشرفته ممنوع است، در غلظت های مرگبار در پیکر جانورانِ رأس زنجیرۀ غذایی، مانند عقاب طلایی آکوئیلا کریسایتوسیافت شده است. در واپسین موجود زنده ممکن است مقدار این مادّه به سطحی برسد که به آن جانور آسیب رساند.