زنجبیل[ ۲] ( نام علمی: Zingiber officinale ) ، ( از
پارسی میانه سَنگیپِل، نیز در برخی متون قدیمی شنگویر )
گیاهی گلدار از خانواده زنجبیلیان است و زمین ساقه ( ریزوم ) آن بعنوان ادویه در آشپزی و
گیاه دارویی در
طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. [ ۳] این گیاه بومی
جنوب شرق آسیا است و برگ هایی سرنیزه ای به رنگ سبز براق و ساقه های باریک و نی مانند دارد. گل های آن سبز مایل به زرد با لبه ای ارغوانی و لکه های کرم رنگ و گل آذین مخروطی و کوچک و سنبله ای متراکم است که در تابستان از زمین ساقه بیرون می زند. [ ۴]
ترکیبات اصلی و اساسی زنجبیل شامل انواع قندها ( از ۵۰ تا ۷۰ درصد ) ،
چربی ها ( از ۳ تا ۱۸ درصد ) ، اولئورزین ( از ۴ تا ۵/۷ درصد ) و ترکیبات سوزاننده ( از ۱ تا ۳ درصد ) می باشد.
۱ قاشق غذاخوری زنجبیل تازه ( معادل ۶ گرم ) حاوی ۵ کالری، ۱ گرم کربوهیدرات و به مقدار ناچیزی چربی، پروتئین و فیبر می باشد.
زنجبیل از زمان های دور به کار برده می شد و هنوز هم در
طب سنتی چین جایگاه باارزشی دارد. در
ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر شناخته شده بوده است و از ایران و
کشورهای عربی به سوی غرب، گسترش یافت. در غرب، پزشکی یونانی به نام «دیوسکوریدس» نخستین بار در
سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد. سده ها پیش از آن، این گیاه
عطردار از کشورهای
خاور دور به
اروپا صادر می شده است و تا سده های میانه، به عنوان یک
ماده اولیه آشپزی در اروپا کاملاً شناخته شده بود.
امروزه این گیاه در بیشتر
مناطق استوایی کشت می شود. آشنایان با پزشکی هندی
آیورودا از آن به عنوان داروی جهانی نام می برند؛ این امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچی، ضد باکتری آن است، بلکه به خاطر اثر تسکین بخش آن بر
روی دستگاه گوارش هم هست، که اینها باعث شده هندیان بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کرده اند و یکی از بهترین شفابخش های طبیعی برای درمان بیماری های مسافرت،
حالت تهوع و سرگیجه در غرب مطرح کرده اند.
در پژوهشی که در دانمارک انجام شد به ۴۰ نفر از دانشجویان نیرو دریایی یک گرم پودر زنجبیل و به ۴۰ نفر دیگر مقداری
دارونما داده و مشاهده شد زنجبیل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ[ ۵] و از بین بردن عرق سرد مؤثر بوده. زنجبیل دارای ترکیباتی همچون
گینجرول است که
گیرنده ۳ سروتونین در مرکز استفراغ ( قسمتی در ساقه مغز ) را مسدود می کند. [ ۶]