زمین سنجی یا ژئودزی ( به انگلیسی: Geodesy ) شاخه ای از ریاضیات کاربردی و علوم زمین است که به اندازه گیری و نمایش شکل و ابعاد زمین، تعیین موقعیت دقیق بر روی آن و بررسی میدان ثقل زمین و تغییرات زمانی آن می پردازد. [ ۱] ژئودزین ( زمین سنج ) ها به مطالعهٔ پدیده های ژئودینامیکی مانند حرکات پوسته زمین، جزر و مد و حرکت قطبی می پردازند.
زمین سنجی جز چارت درسی رشته مهندسی نقشه برداری دانشگاه ها است. [ ۲]
ژئودزی از واژه یونانی geodaisia به معنای «تقسیم زمین» نشأت گرفته است اما اسم این دانش همچون اسم هندسه ( Geo+metry ) تنها ریشهٔ تاریخی این دانش را نشان می دهد و همین طور که از نام این دو دانش مشخص است و با نگاهی تاریخی به این دو دانش می بینیم، علم ژئودزی با علم هندسه یک مهد و خاستگاه تاریخی داشته اند. ژئودزی هم شاخه ای از ریاضیات کاربردی و هم شاخه ای از علوم زمین محسوب می گردد. تمامی علوم زمین ( همچون ژئوفیزیک، جغرافیا، زمین شناسی … ) به بررسی مبدأ پیدایش انسان یعنی زمین می پردازند و هریک فنون و علمی را برای این امر اختیار می نماید، به عنوان مثال ژئوفیزیک، دانش فیزیک را و ژئوشیمی دانش شیمی را، جغرافیا ( Geography ) فنون کارتوگرافی را و … و در این بین ژئودزی علمی است که از هندسه برای شناخت مبدأ انسان یعنی زمین کمک می گیرد، بهتر است بگوییم ژئودزی دانشی است که با چشمان هندسه به زمین می نگرد.
ژئودزی شاخه های گوناگونی دارد:
• ژئودزی هندسی ( شاخه ای که تنها از مشاهدات هندسی برای اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• ژئودزی فیزیکی ( شاخه ای که از مشاهدات فیزیکی زمین همچون ثقل و جاذبه برای اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• نجوم ژئودزی ( شاخه ای که از مشاهدات نجومی برای اهداف تعیین موقعیت و ژئودزی استفاده می نماید )
• ژئودزی ماهواره ای ( شاخه ای که از انواع مشاهدات ماهواره ای برای کشف مجهولات هندسی و اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• یکی از مهمترین کاربردهای علم ژئودزی تعیین سیستم های مختصات جهانی و تعیین موقعیت و ناوبری دقیق آن ها است، امروزه یکی از مرسوم ترین روش های تعیین موقعیت جهانی استفاده از سامانه های موقعیت یاب ماهواره ای جهانی مانند GPS می باشد، ژئودزی «دانش هندسه ی» به کار رفته در این سیستم های تعیین موقعیت است، با استفاده از از تئوریهای هندسی موجود در علم ژئودزی امکان بهره گیری از این سامانه های موقعیت یاب در پروژه های عمرانی وجود دارد.
• یکی از کاربردهای دیگر ژئودزی در بحث تعیین مدار ماهواره ها و پیش بینی موقعیت آن ها می باشد. ژئودزی از آن رو که آگاهی بیشتری نسبت به میدان ثقل دارد می تواند امکان تحلیل و بررسی حرکات ماهواره ها در این میدان، برای سایر تخصصهای مرتبط به فناوری های ماهواره ای فراهم آورد.
• یکی از کاربردهای کلاسیک ژئودزی در نقشه برداری و تهیه نقشه های دقیق از مناطق بسیار وسیع نظیر یک کشور یا یک استان می باشد. در این نوع نقشه برداری لازم است زمین مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته می شود به همین جهت محاسبات روی رویه هایی فضایی همچون بیضوی شکلی که به جای شکل زمین انتخاب می گردد انجام می گیرد.
• کاربرد ژئودزی در مناطق آبی هیدروگرافی نام دارد. هیدروگرافی به عنوان یکی از شاخه های مهم ژئودزی امکان تعیین موقعیت و ناوبری در آبها ( اقیانوسها، دریاها، دریاچه ها و . . ) را فراهم می آورد. هیدروگرافی با مطالعه هندسی فیزیکی آبها ( اقیانوسها، دریاها و … ) به بررسی هندسی سطح و بستر آن ها می پردازد و برای صنایع مختلف امکان نقشه برداری در فعالیت های عمرانی مرتبط با آبها را به وجود می آورد.
• ژئودزی در شاخه های دیگر علوم زمین همچون ژئودینامیک نیز کاربرد فراوان دارد به گونه ای امروزه بسیاری از مباحث ژئودینامیک خاص علم ژئودزی گردیده است. ژئودزی امکان تهیه و پردازش مشاهدات هندسی و فیزیکی را برای اهداف ژئودینامیکی فراهم می آورد در این زمینه می توان به کاربردهای ژئودزی در مباحثی همچون بررسی حرکت گسل ها، بررسی جابه جایی های تکتونیکی، تحلیل جابه جایی های ناشی از زلزله، بررسی یخچالهای طبیعی، آتشفشانها و … اشاره نمود.
• از دیگر کاربردهای ژئودزی، کاربردهای ژئوفیزیکی آن است. میدان ثقل زمین رابطهٔ تنگاتنگی با موقعیت و جابه جایی در فضای اطراف زمین دارد از این رو است که در ژئودزی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در ژئودزی از دیدگاه های مختلف ریاضی به بررسی این میدان زمین می پردازیم؛ لذا یکی از کاربردهای تئوریهای ژئودزی در بحث های پردازشهای مشاهدات ثقل برای اهداف اکتشافی است. مشاهدات ثقل در مطالعات ژئوفیزیکی میدانهای نفتی و گازی و معادن کاربرد بسیار فراوان دارد.
• ژئودزی کاربردهای فراوان دیگری همچون: تعریف سطوح مبنای مختصاتی ( مانند: بیضوی مسطحاتی و ژئوئید ) ، تعیین تغییرات سطح آبهای زیرزمینی، تعیین لایه های اتمسفر ( یونسفر، تروپسفر، . . . ) و … را دارا می باشد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفزمین سنجی جز چارت درسی رشته مهندسی نقشه برداری دانشگاه ها است. [ ۲]
ژئودزی از واژه یونانی geodaisia به معنای «تقسیم زمین» نشأت گرفته است اما اسم این دانش همچون اسم هندسه ( Geo+metry ) تنها ریشهٔ تاریخی این دانش را نشان می دهد و همین طور که از نام این دو دانش مشخص است و با نگاهی تاریخی به این دو دانش می بینیم، علم ژئودزی با علم هندسه یک مهد و خاستگاه تاریخی داشته اند. ژئودزی هم شاخه ای از ریاضیات کاربردی و هم شاخه ای از علوم زمین محسوب می گردد. تمامی علوم زمین ( همچون ژئوفیزیک، جغرافیا، زمین شناسی … ) به بررسی مبدأ پیدایش انسان یعنی زمین می پردازند و هریک فنون و علمی را برای این امر اختیار می نماید، به عنوان مثال ژئوفیزیک، دانش فیزیک را و ژئوشیمی دانش شیمی را، جغرافیا ( Geography ) فنون کارتوگرافی را و … و در این بین ژئودزی علمی است که از هندسه برای شناخت مبدأ انسان یعنی زمین کمک می گیرد، بهتر است بگوییم ژئودزی دانشی است که با چشمان هندسه به زمین می نگرد.
ژئودزی شاخه های گوناگونی دارد:
• ژئودزی هندسی ( شاخه ای که تنها از مشاهدات هندسی برای اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• ژئودزی فیزیکی ( شاخه ای که از مشاهدات فیزیکی زمین همچون ثقل و جاذبه برای اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• نجوم ژئودزی ( شاخه ای که از مشاهدات نجومی برای اهداف تعیین موقعیت و ژئودزی استفاده می نماید )
• ژئودزی ماهواره ای ( شاخه ای که از انواع مشاهدات ماهواره ای برای کشف مجهولات هندسی و اهداف ژئودزی استفاده می نماید )
• یکی از مهمترین کاربردهای علم ژئودزی تعیین سیستم های مختصات جهانی و تعیین موقعیت و ناوبری دقیق آن ها است، امروزه یکی از مرسوم ترین روش های تعیین موقعیت جهانی استفاده از سامانه های موقعیت یاب ماهواره ای جهانی مانند GPS می باشد، ژئودزی «دانش هندسه ی» به کار رفته در این سیستم های تعیین موقعیت است، با استفاده از از تئوریهای هندسی موجود در علم ژئودزی امکان بهره گیری از این سامانه های موقعیت یاب در پروژه های عمرانی وجود دارد.
• یکی از کاربردهای دیگر ژئودزی در بحث تعیین مدار ماهواره ها و پیش بینی موقعیت آن ها می باشد. ژئودزی از آن رو که آگاهی بیشتری نسبت به میدان ثقل دارد می تواند امکان تحلیل و بررسی حرکات ماهواره ها در این میدان، برای سایر تخصصهای مرتبط به فناوری های ماهواره ای فراهم آورد.
• یکی از کاربردهای کلاسیک ژئودزی در نقشه برداری و تهیه نقشه های دقیق از مناطق بسیار وسیع نظیر یک کشور یا یک استان می باشد. در این نوع نقشه برداری لازم است زمین مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته می شود به همین جهت محاسبات روی رویه هایی فضایی همچون بیضوی شکلی که به جای شکل زمین انتخاب می گردد انجام می گیرد.
• کاربرد ژئودزی در مناطق آبی هیدروگرافی نام دارد. هیدروگرافی به عنوان یکی از شاخه های مهم ژئودزی امکان تعیین موقعیت و ناوبری در آبها ( اقیانوسها، دریاها، دریاچه ها و . . ) را فراهم می آورد. هیدروگرافی با مطالعه هندسی فیزیکی آبها ( اقیانوسها، دریاها و … ) به بررسی هندسی سطح و بستر آن ها می پردازد و برای صنایع مختلف امکان نقشه برداری در فعالیت های عمرانی مرتبط با آبها را به وجود می آورد.
• ژئودزی در شاخه های دیگر علوم زمین همچون ژئودینامیک نیز کاربرد فراوان دارد به گونه ای امروزه بسیاری از مباحث ژئودینامیک خاص علم ژئودزی گردیده است. ژئودزی امکان تهیه و پردازش مشاهدات هندسی و فیزیکی را برای اهداف ژئودینامیکی فراهم می آورد در این زمینه می توان به کاربردهای ژئودزی در مباحثی همچون بررسی حرکت گسل ها، بررسی جابه جایی های تکتونیکی، تحلیل جابه جایی های ناشی از زلزله، بررسی یخچالهای طبیعی، آتشفشانها و … اشاره نمود.
• از دیگر کاربردهای ژئودزی، کاربردهای ژئوفیزیکی آن است. میدان ثقل زمین رابطهٔ تنگاتنگی با موقعیت و جابه جایی در فضای اطراف زمین دارد از این رو است که در ژئودزی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در ژئودزی از دیدگاه های مختلف ریاضی به بررسی این میدان زمین می پردازیم؛ لذا یکی از کاربردهای تئوریهای ژئودزی در بحث های پردازشهای مشاهدات ثقل برای اهداف اکتشافی است. مشاهدات ثقل در مطالعات ژئوفیزیکی میدانهای نفتی و گازی و معادن کاربرد بسیار فراوان دارد.
• ژئودزی کاربردهای فراوان دیگری همچون: تعریف سطوح مبنای مختصاتی ( مانند: بیضوی مسطحاتی و ژئوئید ) ، تعیین تغییرات سطح آبهای زیرزمینی، تعیین لایه های اتمسفر ( یونسفر، تروپسفر، . . . ) و … را دارا می باشد.
wiki: زمین سنجی