زبل الحمام. [ زِ لُل ْ ح َ ] ( ع اِ مرکب ) پیخال کبوتر. فضله کبوتر. سرگین کبوتر. بیرونی آرد: سرگین کبوتر چون باسپندان آمیخته شود و بر سر طلا کنند درد شقیقه که کهنه شده باشد بنشاند و نقرس دور کرده را سود دارد. ( ترجمه صیدنه ). مؤلف اختیارات بدیعی آرد: سرگین کبوتر گرمتر از همه سرگینها بود، نافع بود هر مرض سرد را که باشد و با آرد جو چون بیامیزند محلل بود و چون با سرکه بیامیزند خنازیر را نافع بود خاصه چون بزر کتان کوفته اضافت کنند و چون با عسل و بزر کتان خلط کنند ورمهای صلب منفجر گرداند و هرچه که حادث شوداز آتش پارسی چون با زیت بیامیزند سوختگی آتش را سود دهد اما سرگین کبوتر که در خانها و برجها دارند بغایت گرم بود و سرگین کبوتر صحرایی و کوهی حدة وی سخت تر بود سرگین کبوتر در بسیار مرضها مستعمل کنند خاصه چون تخم حُرف با خردل بیامیزند در مرضهای سرد که احتیاج بسخونت دارد و قوبا و درد مفاصل و سعفه و درد شکم و درد گرده را نافع بود. چون با آرد جو بیامیزند و در آب بزنند و با سرکه و عسل بیامیزند و ضماد کنندبر دنبل و خنازیر و ورمهای صلب بگذارند بصلاح آورد. و چون با آرد جو بیامیزند و با آب پزانند و اندکی قطران اضافت کنند و با هم سحق کنند تا مانند مرهم گرددو بر موضع نهند بکتان پاره و سه روز رها کنند و بعداز آن بردارند و دیگر باره تازه بنهند سودمند بود وچندان استعمال کنند که زایل گردد و اگر با آب بیزندو کسی را که عسرالبول دارد در آن نشیند بغایت نافع بود. جهة درد شقیقه طلا کردن نافع بود. و چون با سرکه بر مستسقی طلا کند سودمند بود. همچنین اگر با سکنجبین بیاشامند. سرگین کبوتر سرخ چون دو درم روزی با سه درم دارچینی بیاشامند سنگ گرده بریزاند چون بسوزند در خرقه کتان تا مانند خاکستر شود و با زیت بیامیزندو بر سوختگی آتش طلا کنند نافع بود. گویند سرگین کبوتر سرخ که بزر کتان خورده باشد سنگ گرده بریزاند و این مجرب است. و سرگین کبوتر در حقنه قولنج نافع بود. در بحر الجواهر آمده : زبل الحمام از داروهای مجرب است برای نیکو ساختن رنگها. و گرم ترین زبل ها است. ریه را تا حد قتل زیان میرساند و تحریک سرفه بسیار شدید کند، زبل الحمام را اگر در معجونی بکار برند هر حیوانی از آن بخورد خواهد مرد. ( از بحر الجواهر ). در دائرة المعارف فلاحتی ذیل کوت آمده : کود کبوتر از کودهای گرانبها است لیکن عموماً چون کم است با خاک مخلوط کرده در باغ مصرف میکنند. این کود دارای 17 درصد ازت و 16 درصد جوهر فسفر و 9 درصد پطاس میباشد، در صورتی که مقدار این مواد در سایر کودها بهیچوجه با این کود قابل مقایسه نیست ، زیرا مثلاً کود گوسفند که بیش از همه کودها ازت دارد فقط 8 درصد ازت میباشد. ( ازدائرة المعارف فلاحتی ). رجوع به مفردات قانون شود.
