یدیشی یا ییدیش ( به ییدیش: ייִדיש ) ، ( به آلمانی: Jiddisch ) ، ( به لهستانی: Jiddisch ) ، ( به روسی: Идиш ) ، ( به اوکراینی: Їдиш ) ، ( به انگلیسی: Yiddish ) و ( به لاتین: Iudaeogermanica ) نامِ زبانی است، که نزدیک به هزار سال، زبانِ مادری و گاه، تنها زبانِ بعضی جوامعِ یهودیانِ اشکنازی بود، که در اروپای شرقی و مرکزی می زیستند. یِدیش در میانِ فرهنگِ اشکنازی، از حدودِ سدهٔ دهمِ میلادی در کرانه های راین پاگرفت و سپس در مرکز و خاورِ اروپا گسترده شد. ییدیش در واقع از لهجه های جنوبِ شرقیِ آلمانیِ میانهٔ علیا شاخه شد و در کنارِ دیگر زبان های آلمانی علیا، شاخه ای از زیرخانوادهٔ زبان های ژرمنی است، که با الفبای عبری نوشته می شود. آمیختن ییدیش با زبان های اسلاوی آن را به دو شاخه شرقی و غربی بخش کرد.
... [مشاهده متن کامل]
در بارهٔ ییدیش دانستن، با آگاهی در بارهٔ اشکنازی ها رابطهٔ مستقیم دارد. بر خلافِ دیگر زبان ها که گویش وران شان، باشندگانِ زادبومی ویژه یا شهروندانِ ملیتی معلوم اند، ییدیش را–در بیش تر سال های عمرش–یهودیانی با ملیت های گوناگون در سراسرِ جهان، به کار می برده اند، اگرچه امروز در میانِ یهودیانِ آمریکا کمابیش از رواج افتاده و در روسیه نیز رو به نابودی است.
پیدا است، که آشنایی پارسی زبان با این زبان و در کل فرهنگ یهودیان اروپایی، در چند سده گذشته و از راه ترجمه پیدا شده است. اصطلاحِ ( به آلمانی: Jiddisch ) خود، در اروپا، تلفظی دگردیسیده از یهودی یا مانند jüdisch فرانسه Juif است و این تلفظ دگردیسیده، آن گاه که /ی/ نسبتِ پارسی به آن افزوده شود، ترکیبی ناآشنا هم می شود. همچنان که برای نمونه، Kurdish خود، به معنای کردی است و کُردیشی ترکیبی است نادرست. طرفه آن که پسوند isch در زبان های ژرمنی، همان ic یا ig در زبان های ایرانی میانه است و /ی/ نسبتِ فارسی دری نیز بازماندهٔ همان.
اما گذشته از دستور زبان، شاید بتوان از دریچه ای دیگر، بهانه ای جست برای پذیرفتنِ نام یدیشی. چنان که گفته شد یدیشی خود به معنای یهودی است و زبانِ یهودیان، ناچار باید با یکی از نشانه های نسبت، به ایشان نسبت داده و برای نمونه گفته شود: یهودی ( یهود+ی ) یا یهودانه ( یهود+انه ) ؛ یا آن که به افرادِ یهودی منسوب شود و گفته شود یهودیانه ( یهودی+انه ) . Jiddisch یا Yiddish خود بر همین صورت است: Jidd+isch و Yid+ish، به معنای یهودی. اکنون اگر ی نسبت را به آن بیفزاییم واژهای ساخته ایم که به یهودیان منسوب است. باید در نظر داشت که یهودیان، در سراسرِ جهان به زبان های مختلفی سخن گفته اند. پس، خواندن یهودیانی که در میانِ ژرمن ها می زیسته اند و نیز نامیدنِ زبان اشان، با اصطلاحِ ییدیش، ایشان را از دیگر یهودیان مشخص می کند و به روشن شدنِ مفهوم یاری می رساند.
... [مشاهده متن کامل]
در بارهٔ ییدیش دانستن، با آگاهی در بارهٔ اشکنازی ها رابطهٔ مستقیم دارد. بر خلافِ دیگر زبان ها که گویش وران شان، باشندگانِ زادبومی ویژه یا شهروندانِ ملیتی معلوم اند، ییدیش را–در بیش تر سال های عمرش–یهودیانی با ملیت های گوناگون در سراسرِ جهان، به کار می برده اند، اگرچه امروز در میانِ یهودیانِ آمریکا کمابیش از رواج افتاده و در روسیه نیز رو به نابودی است.
پیدا است، که آشنایی پارسی زبان با این زبان و در کل فرهنگ یهودیان اروپایی، در چند سده گذشته و از راه ترجمه پیدا شده است. اصطلاحِ ( به آلمانی: Jiddisch ) خود، در اروپا، تلفظی دگردیسیده از یهودی یا مانند jüdisch فرانسه Juif است و این تلفظ دگردیسیده، آن گاه که /ی/ نسبتِ پارسی به آن افزوده شود، ترکیبی ناآشنا هم می شود. همچنان که برای نمونه، Kurdish خود، به معنای کردی است و کُردیشی ترکیبی است نادرست. طرفه آن که پسوند isch در زبان های ژرمنی، همان ic یا ig در زبان های ایرانی میانه است و /ی/ نسبتِ فارسی دری نیز بازماندهٔ همان.
اما گذشته از دستور زبان، شاید بتوان از دریچه ای دیگر، بهانه ای جست برای پذیرفتنِ نام یدیشی. چنان که گفته شد یدیشی خود به معنای یهودی است و زبانِ یهودیان، ناچار باید با یکی از نشانه های نسبت، به ایشان نسبت داده و برای نمونه گفته شود: یهودی ( یهود+ی ) یا یهودانه ( یهود+انه ) ؛ یا آن که به افرادِ یهودی منسوب شود و گفته شود یهودیانه ( یهودی+انه ) . Jiddisch یا Yiddish خود بر همین صورت است: Jidd+isch و Yid+ish، به معنای یهودی. اکنون اگر ی نسبت را به آن بیفزاییم واژهای ساخته ایم که به یهودیان منسوب است. باید در نظر داشت که یهودیان، در سراسرِ جهان به زبان های مختلفی سخن گفته اند. پس، خواندن یهودیانی که در میانِ ژرمن ها می زیسته اند و نیز نامیدنِ زبان اشان، با اصطلاحِ ییدیش، ایشان را از دیگر یهودیان مشخص می کند و به روشن شدنِ مفهوم یاری می رساند.
