زبان ولاپوک

ولاپوک ( Volapük ) یک زبان ساختگی یا فراساخته است که در سال ۱۸۸۰ از سوی یوهان مارتین اشلیر ( یا شله یر ) کشیش کاتولیک آلمانی پدید آمد.
این زبان بر واژگان ژرمنی ساده و دستوری منظم مبتنی است. ولاپوک امروزه کمابیش از میان رفته ولی در دههٔ ۱۸۸۰ در محفل های دانشگاهی آلمان ناموری بسزا یافته بود و گویا نزدیک ۵۰۰ هزارتن به فراگرفتن آن مشغول بودند.
امروزه تعداد گویشوران به زبان ولاپوک در جهان ۲۵ تا ۳۰ تن برآورد می شود. نام این زبان از دو واژه وُل و پوک گرفته شده که تحریف شده دو واژه انگلیسی world ( جهان ) و speak ( سخن گفتن ) است.
ویلیام الد، نویسنده، شاعر و مترجم توانای زبان فراساختهٔ اسپرانتو، که چندین بار نامزد دریافت جایزه ی ادبی نوبل نیز شد، در بارهٔ زبان ولاپوک در اثر ارزشمند خود، تحت عنوان پدیده ی اسپرانتو، چنین می نویسد:
در دنیای زبان های فراساخته، نخستین پروژه ای که تعداد قابل توجهی پیرویِ جدی برای خود به دست آورد و موفق شد که در عمل نیز، مورد استفاده قرار گرفته و توسعه یابد، زبان وُلاپوک بود. این زبان توسط یک کشیش آلمانی به نام یوهان مارتین شله یر و در سال ۱۸۸۰ انتشار یافت. شله یر به کمک مجلهٔ مردمی ای که به زبان آلمانی منتشر می کرد، توانست به خوبی راجع به پروژه اش تبلیغ کرده و در شناساندن هر چه بیشتر آن کوشش کند، به گونه ای که پس از گذشتِ نُه سال، زبان او چنان همه گیر شده بود که پیروزیِ نهائیِ آن حتمی به نظر می رسید. طبق گفتهٔ تئو یونگ:
در سال ۱۸۸۹ تعداد ۲۸۳ باشگاه ولاپوک در سراسر دنیا وجود داشت؛ در آن زمان ۳۱۶ کتاب به ۲۵ زبان مختلف جهان برای آموزش ولاپوک نوشته شده بود، ۲۵ مجله منتشر می شد که ۷ عدد آن تماماً به زبان ولاپوک نگاشته می شد. سه کنگرهٔ ولاپوک دانان برگزار شده بود که سومین آن ها، یعنی مهم ترین شان، در پاریس و در سال ۱۸۸۹ برگزار شد. در این کنگره فقط به زبان ولاپوک صحبت می شد، و پیروزیِ نهائیِ زبانِ شله یر قطعی به نظر می رسید. اما در همان سال، سقوط آن شروع شد. [ ۱]
سرعت پژمرده شدن و از میان رفتن نهضت زبان ولاپوک، حتی از سرعت شکوفا شدن آن نیز بیشتر بود. علت این امر، چند اشتباه اساسیِ شله یر درمفاهیم مهم مربوط به زبان بود.
اولاً هرچند زبان ولاپوک از لحاظ ساختاری، خیلی جالب و حتی دقیق بود ولی در عمل برای فراگیری بیش از حد مشکل بود. با این که ریشهٔ واژگان آن از زبان های اروپایی، به خصوص از زبان انگلیسی، اخذ شده بود ولی شکل آن ها در ولاپوک چنان تحت تغییرشکل های بی پایه قرار می گرفت که بازشناختن اکثر آن ها به سختی امکان پذیر بود. به عنوان مثال، خودِ نامِ این زبان از دو لغت انگلیسیِ World و Speak تشکیل می شد ولی پس از اِعمال تغییر شکل های یادشده، به Volapük تبدیل شده بود! واژهٔ فرانسوی Douleur در ولاپوک به Dol، کلمهٔ آلمانی Berg به Bel و بالاخره لفظ پرتغال به بودوگان تبدیل شده بود! به علاوه، دستور زبان آن نیز بسیار پیچیده بود: بنابر محاسبات یک استاد ولاپوک، فعل در این زبان می تواند ۵۰۵٬۴۴۰ شکل داشته باشد! تجربه نشان داد که اگر این زبان بخواهد در ایفای نقش خود در جهان موفق شود، لازم است سریعاً اصلاحاتی در آن به عمل آید.